„Warszawskie dzieci pójdziemy w bój” śpiewamy każdego roku 1 sierpnia, w kolejną rocznicę wybuchu Powstania. Przejmujący jest pomnik Małego Powstańca. Każdy wzrusza się na myśl o najmłodszych warszawiakach, którzy w tym strasznym czasie wojny i okupacji, a potem walki zostali brutalnie wyrwani ze swojego dzieciństwa. W ich wieku należy bawić się lalkami czy samochodzikami. Oni każdego dnia drżeli o życie. W ich wieku dzieci chodzą na lody i zajadają się słodyczami – oni marzyli o kromce chleba i szklance mleka. W ich wieku dzieci chcą zostać strażakami, policjantami czy odkrywcami – oni chcieli po prostu przeżyć kolejny dzień.

To właśnie im poświęciła swoją najnowszą książkę Agnieszka Cubała. Publikacja „Warszawskie dzieci ‘44” ukazała się nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. Autorka jest znaną pasjonatką historii Powstania Warszawskiego. Napisała wiele książek mu poświęconych, w tym „Miłość ‘44” oraz „Kobiety ‘44”. „Warszawskie dzieci ‘44” to niejako trzecia część serii – świadczy o tym choćby okładka, wyraźnie nawiązująca do dwóch przywołanych przeze mnie tytułów.

Agnieszka Cubała po raz kolejny udowadnia, że potrafi o Powstaniu pisać jak mało kto. Obok jej książek naprawdę trudno przejść obojętnie. Dzieje się tak z kilku powodów. Przede wszystkim autorka dotyka ważnych tematów, o których nie myślimy na co dzień. Dzięki niej mogliśmy przeczytać o kobietach czy miłości w czasie Powstania. Teraz opisuje los warszawskich dzieci. To bardzo ważny, a zarazem bardzo trudny i wzbudzający emocje temat. Autorka nie unika kontrowersji, nie boi się także dotykać pewnego tabu. Wszystko to sprawia, że jej książka jest prawdziwie fascynującą lekturą.

Powstanie Warszawskie dla dzieci było czymś niewyobrażalnym. Zwykły dzień okazał się początkiem czegoś strasznego, co na zawsze zmieniło życie najmłodszych. W jednej chwili stali się żołnierzami, zostali odcięci od najbliższych, musieli toczyć dramatyczną walkę o przetrwanie. Jak dziecko odbiera wojnę, ciągły strach i wszechobecną śmierć? Mówią o tym liczne relacje, jakie zebrała w swojej książce autorka. Pełne są one bólu, cierpienia i braku nadziei. Dziecięca naiwność i niezrozumienie świata dorosłych zderzały się z otaczającą je rzeczywistością. Była to rzeczywistość wypełniona głodem, śmiercią, strachem i niewyobrażalnym wręcz okrucieństwem. Powstanie było czymś, czego my nawet nie jesteśmy sobie w stanie wyobrazić. Relacje ocalałych są chłodne, rzeczowe i oddające cały bezmiar zła, jakie wtedy miało miejsce. Dzieci były w samym centrum tych wydarzeń. Musiały patrzeć na śmierć najbliższych, padały ofiarą tortur i gwałtów ze strony żołnierzy. Po upadku Powstania ich los również był nie do pozazdroszczenia. Wiele z nich zostało sierotami. Wszyscy nosili w sobie niewyobrażalną traumę. Wielu do dziś boi się munduru.

„Warszawskie dzieci ‘44” to kolejna bardzo ważna i bardzo dobra książka Agnieszki Cubały. Zwraca naszą uwagę na niezwykle istotny aspekt Powstania – los warszawskich dzieci. Autorka stara się spojrzeć na problem całościowo. Opisuje nie tylko aspekty militarne, ale także socjologiczne i psychologiczne. Nie boi się dotykać tematów tabu – gwałtów popełnianych na dzieciach i traumy, jaka stała się ich udziałem. Siłą tej książki są relacje ocalałych z Powstania. Dzieląc się swoimi przeżyciami, ciągle apelują o pamięć o tamtych tragicznych wydarzeniach. Polecam waszej uwadze tę ważną książkę.

Wojciech Sobański