Zbiór gawęd szlacheckich autorstwa Henryka Rzewuskiego. Pierwsze 20 części cyklu wydanych zostało w latach 1839–1841 w Paryżu, a pięć kolejnych – w 1844–1845 w Wilnie.

Narratorem gawęd jest fikcyjny bohater Seweryn Soplica, cześnik parnawski, opowiadający o osobach lub zdarzeniach z czasów Konfederacji barskiej i panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Soplica jest typowym przedstawicielem swojego środowiska, kieruje się typowym dla szlachty etosem, światopoglądem i poczuciem honoru. Te wartości są w gawędach rozumiane jako gwaranty ładu świata, który zagrożony może być jedynie przez to, co zagraniczne i obce.

Język utworu stylizowany jest na mowę potoczną, zawiera ponadto elementy charakterystyczne dla konwencjonalnej retoryki oraz makaronizm. Zdania są rozbudowane, w toku opowiadania pojawiają się liczne dygresje oraz dążenie do jak najdokładniejszego zapoznania odbiorcy z omawianymi sytuacjami i postaciami.

Utwór Rzewuskiego odwoływał się do tęsknoty za utraconymi czasami i pragnienia zachowania pamięci o przodkach i tradycjach narodowych, dlatego zdobył sobie znaczną popularność i entuzjazm odbiorców. Poskutkowało to powstaniem szeregu utworów naśladujących utwór Rzewuskiego i popularyzacją gawędy szlacheckiej jako formy literackiej. Wpływy Rzewuskiego odnajdujemy u Ignacego Chodźki, Władysława Syrokomli, Zygmunta Kaczkowskiego, Teodora Jeske-Choińskiego, Władysława Łozińskiego czy Józefa Ignacego Kraszewskiego.