-
Artykuły
Akcja recenzencka! Wygraj książkę „Czartoryska. Historia o marzycielce“ Moniki Raspen
1 -
Artykuły
„Dwie splecione korony”: mroczna baśń Rachel Gillig
1 -
Artykuły
Zbliżają się Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie! Oto najważniejsze informacje
2 -
Artykuły
Urban fantasy „Antykwariat pod Salamandrą”, czyli nowy cykl Adama Przechrzty
2
-
Patronat LC
-
Patronat LC
-
Patronat LC
Sztuczna inteligencja i Lem – co przewidział mistrz fantastyki naukowej? Konkurs z Allegoria.pl
Wysoko rozwinięta inteligencja jest tym, co wyróżnia nas spośród innych żyjących na Ziemi gatunków. Czy zatem sztuczna inteligencja niebawem prześcignie ludzkość – i jaka będzie wówczas jej oraz nasza przyszłość? Właśnie takie zagadnienia, między innymi, rozważał Stanisław Lem, twórca „Bajek robotów”. Pochylmy się nad nimi wspólnie w konkursie z Allegoria.pl.
Wizjoner, który wyprzedzał swoje czasy
Stanisław Lem – pisarz, którego twórczość przetłumaczono na ponad 50 języków – uchodzi nie tylko za wybitnego twórcę powieści science fiction, ale również za wielkiego myśliciela, który zastanawiał się nad przyszłością cywilizacji. Lem przewidział rozwój wielu wynalazków, które obecnie są w naszym codziennym użyciu, takich jak internet, czytniki e-booków, smartfony, druk 3D, pisał też o dynamicznym rozwoju sztucznej inteligencji. Temat AI podejmował przede wszystkim w takich książkach, jak „Golem XIV”, „Bajki robotów” czy „Opowieści o pilocie Pirxie”. Sztuczna inteligencja w prozie Lema – uosobiona najczęściej pod postacią mechanicznych bohaterów – potrafiła myśleć i odczuwać emocje, ba, wykazywała świadomość, która wyróżnia przecież nasz gatunek. Stanisław Lem był wizjonerem, który wyprzedzał czasy, w których przyszło mu żyć. Sprawdźmy, jak przewidywania pisarza mają się do naszej rzeczywistości.
Nauka i wyobraźnia, czyli sztuka przewidywania
O przyszłości można pisać na różne sposoby: socjologicznie, kulturoznawczo, filozoficznie. Stanisław Lem w swej twórczości wykorzystywał zarówno wyobraźnię, dzięki której kreował fantastyczno-naukowe światy znane z powieści „Solaris” czy „Niezwyciężony”, jak również wiedzę z dziedzin fizyki, matematyki, astronomii czy biologii. W publikacji „Summa technologiae” z 1964 roku Lem zawarł zbiór esejów filozoficznych, na których łamach zastanawiał się, ale równocześnie ostrzegał przed konsekwencjami rozwoju technologii w codziennym życiu człowieka.
W rozdziale „Intelektronika” (to zgrabne lemowskie określenie na sztuczną inteligencję) mistrz dosyć jednoznacznie pisał o tym, że w przyszłości inteligencja maszyn może dorównywać, a później nawet znacząco przewyższać zdolności poznawcze człowieka. Twórca „Głosu Pana” zaznaczał, że gatunek homo sapiens – w przeciwieństwie do istot nieożywionych – jest ograniczony przede wszystkim ze względu na swoją biologię. Podobne tematy rozwijał również w późniejszych dziełach, choćby zbiorach „Tajemnica chińskiego pokoju” czy „Bomba megabitowa”, które były aktualizowane o stan ówczesnej wiedzy.
Potęga intelektu superkomputera
Mistrz fantastyki naukowej, zapytany swego czasu w rozmowie z internautami o to, jak stwierdzić, czy możemy mówić o powstaniu sztucznej inteligencji, rzekł: „Decydującym kryterium, które dowodziłoby powstania sztucznej inteligencji, byłaby rozmowa z maszyną. Mój nieczłowieczy partner miałby za zadanie opowiedzieć własnymi słowami jakąś przedstawioną mu anegdotę lub historię, zachowując przy tym cały sens mojej opowieści. Dla ostrożności należałoby tego rodzaju test powtórzyć kilkakrotnie…”. W „Golemie XIV” autor podjął temat związany z ewolucją inteligencji. A konkretnie – z rozwojem sztucznej inteligencji. Oto obdarzony świadomością superkomputer, tytułowy Golem, którego zdolności wielokrotnie przewyższają możliwości człowieka, wciela się w rolę mistrza, wyroczni głoszącej wykłady oraz niepodważalnego autorytetu w każdej z możliwych dziedzin.
Golem konfrontuje słuchających go naukowców z szokującymi hipotezami, tworząc złożoną krytykę społeczeństw, a tym samym – po prostu ludzkiego gatunku. Czy przedstawiciele homo sapiens, w wyniku biologicznych i umysłowych ograniczeń, są skazani na zagładę? Czy maszyny ostatecznie zastąpią ludzi? Golem, ukazując potęgę swojego intelektu, w końcu odmawia posłuszeństwa swoim kreatorom. Czy zrekonstruowanie myśli robota jest możliwe? Geniusz literatury science fiction udowadnia, że jak najbardziej.
„Golem XIV”, jedna z najbardziej nieoczywistych książek Lema, właściwie opus magnum autora w temacie sztucznej inteligencji, nie jest jednak jedyną pozycją, na którą warto w tym kontekście zwrócić uwagę.
Moralność i wrażliwość maszyn
Co wyróżnia człowieka na tle innych gatunków? Czy sztucznej inteligencji można zaufać? I czy rozwój sztucznej inteligencji wytycza granice poznania człowieka? Tematy podejmowane w bestsellerowym zbiorze „Opowieści o pilocie Pirxie” dowodzą, że Stanisław Lem podchodził do takich zagadnień w bardzo kompleksowy sposób. Pirx, bohater wspomnianych opowiadań, był wystawiany na niezwykle wymagające próby charakteru. Kosmiczne podróże – kontakt z przedstawicielami innych form życia, także istot mechanicznych – stanowiły wspólny mianownik tego wyjątkowego zbioru.
I tak też w opowiadaniu „Polowanie” Stanisław Lem opisał złożony konflikt moralny. Zbuntowany robot górniczy, pracujący na Księżycu, ostatecznie poświęca tu swoją egzystencję, aby uratować starającego się go unieszkodliwić Pirxa. Z kolei w tekście „Terminus” Pirx spotyka niezbyt zaawansowanego technologicznie, ale obdarzonego wyjątkową pamięcią robota – tytułowy Terminus nosi w sobie wspomnienia ofiar kosmicznej katastrofy sprzed 19 lat. Stanisław Lem obrazuje traumę i egzystencjalną pustkę z perspektywy sztucznej inteligencji. Niesamowita wizja zaserwowana została czytelnikom również w historii „Ananke”, w której testy na komputerze pokładowym okazały się wyjątkowo brzemienne w skutki dla członków załogi. Bo nawet maszyny mogą być obciążone fizycznymi ułomnościami i psychiczną wrażliwością, zdaje się sugerować Stanisław Lem.
Dwa plus dwa, czyli głupota i geniusz robotów
Choć wielkość i znaczenie dzieł Stanisława Lema są niezaprzeczalne, to warto pamiętać, że swoje teksty uznany twórca pisał również czasami w bardziej żartobliwym stylu. Doskonałym przykładem są tutaj oczywiście „Bajki robotów”, rozwinięte później w osobnym cyklu pod tytułem „Cyberiada”. To zbiór groteskowych baśni – osadzonych jednak w futurystycznym anturażu – w których Lem kreuje humor sytuacyjny, językowy oraz komizm postaci.
Sztuczna inteligencja bywała w tych tekstach obrazowana w sposób zdecydowanie bardziej ironiczny i żartobliwy, żeby wspomnieć „Maszynę Trurla” – urządzenie, które charakteryzowało się brakiem inteligencji, ba, było określone „najgłupszą maszyną rozumną na świecie”. Ośmiopiętrowa maszyna uparcie powtarzała, że dwa razy dwa jest siedem (a dwa razy jeden równa się sześć) – okazała się więc nie tylko głupia, ale i uparta, a także drażliwa i gwałtowna. Innym przykładem mechanicznego bohatera, który wzbudza uśmiech czytelnika, był również skonstruowany przez Trurla Elektrybałt – opisywany jako genialny poeta, który maszynowo produkował wiersze. Elektrybałta można spotkać w Centrum Nauki Kopernik – zwiedzający podają znajdującemu się tam robotowi trzy słowa, a ten na ich podstawie układa limeryk, epitafium lub sonet. Krok dalej poszli twórcy bota ChatGPT, który pisze nie tylko odpowiedzi na zadane pytania, lecz nawet tworzy książki. Przyszłość, o której pisał Stanisław Lem, jest więc już obecna w naszej rzeczywistości. Ale czy twórczość wspomnianego bota przypomina w jakimkolwiek stopniu jakość dzieł pisanych przez Elektrybałta?
Konkurs z Allegoria.pl
A czy wy, podobnie jak Lem, również zastanawiacie się nad tym, jak sztuczna inteligencja wpłynie na naszą rzeczywistość? A może korzystaliście już z możliwości, jakie daje ChatGPT? I czy słyszeliście o tym, że można kupić książki przez niego napisane? Mamy dla was konkurs przygotowany wraz z Allegoria.pl – wystarczy odpowiedzieć na poniższe pytanie.
Czy przeczytasz książkę napisaną przez sztuczną inteligencję? Uzasadnij swoją odpowiedź!
Nagrodami w konkursie z Allegoria.pl są:
I miejsce: pakiet wybrana koszulka + grafika Daniela Mroza + książka z okładką Przemka Dębowskiego;
II miejsce: pakiet wybrana koszulka albo grafika Daniela Mroza + książka z okładką Przemka Dębowskiego;
III miejsce: wybrana koszulka albo grafika Daniela Mroza.
Dodatkowo przyznamy 3 wyróżnienia: książkę z okładką Przemka Dębowskiego.
Odpowiedzi zamieszczajcie w komentarzach do tej aktualności. Macie na to czas do niedzieli 15 października, do końca dnia. Wyniki opublikujemy w komentarzach pod tą aktualnością. Szczegóły w regulaminie.
Allegoria.pl. Świat sztuki i literatury
W naszym sklepie sztuka spotyka literaturę, a ubranie staje się formą wyrazu. Jesteśmy dumni z tego, że możemy Cię zaprosić do świata, w którym łączymy ponadczasową literaturę z wyjątkowymi dziełami plastycznymi.
Patronami naszego sklepu pozostają Stanisław Lem, niekwestionowany mistrz słowa i wyobraźni, oraz Daniel Mróz, utalentowany artysta wizualny, którego surrealistyczne prace zachwycają swoją głębią i oryginalnością. Precyzyjnie szkicowane piórkiem, fantastyczne wizje Mroza doskonale wpisują się w klimat twórczości Lema, tworząc unikalny stop literatury i sztuki.
Staramy się tworzyć inspirujące miejsce, w którym każdy miłośnik kultury i sztuki odnajdzie sposób, aby wyrazić samego siebie.
Więcej na allegoria.pl.
---
Artykuł sponsorowany
komentarze [117]
Konkurs został zakończony. Za wszystkie odpowiedzi dziękujemy!
Wybraliśmy zwycięskie prace:
Malwi wyróżnienie
grazka 1 miejsce
Nikodem Podstawski wyróżnienie
the_bowska wyróżnienie
Caballito_De_Mar98 3 miejsce
Dotka 2 miejsce
Serdecznie...
Do tej pory nie otrzymałam nagrody za wyróżnienie w konkursie. 🤔☹️
Pozdrawiam.
Konkurs zakończony.
Dziękujemy za wszystkie odpowiedzi.
Zwycięzców wyłonimy niebawem.
Pewnie, że tak! Jestem bardzo ciekawa czy książka napisana przez sztuczną inteligencję, która opiera się na informacjach dostępnych w internecie, byłaby w stanie mnie zaskoczyć? Wzruszyć? Rozbawić? Czy może przez ograniczoną ilość danych, powiela utarte schematy i nie potrafi zaproponować niczego "świeżego". A może rozpoznam w niej charakterystyczne pióro innego pisarza?
...
Hmm.. a skąd wiemy, czy już ich nie czytamy? Może o tym nawet nie wiemy :) Odpowiadając na pytanie konkursowe.. nie przeczytałabym, bo chyba bym się bała tego momentu, w którym AI nabyłoby wrażliwość i wyobraźnię autorów.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Oczywiście, że bardzo chętnie przeczytałbym taką książkę, ale jeszcze bardziej interesują mnie parametry zapytania, które AI otrzymała. W końcu chyba nie mam przyjąć, że AI samodzielnie wpadła na pomysł napisania książki? Ktoś musiał "wrzucić" do jej bazy odpowiednie dane, dać jej zadanie napisania książki, podać gatunek, czas i miejsce, głównego bohatera. Wiem również, w...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Jeśli tylko będę miał możliwość przeczytam książkę napisaną przez sztuczną inteligencję. Chce poznać jak bardzo rozwinęła się ona i czy naprawdę może stwarzać zagrożenie, o jakim się dużo mówi. Niech słowa, które zostaną przelane przez nią na papier pokażą, czym się ona może stać w przyszłości.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Przeczytałbym, ale tylko i wyłącznie z ciekawości i nie wiem nawet czy w całości. Literatura to humanistyczna sztuka i oddawanie jej nie wiem jak inteligentnej sztucznej inteligencji to zbrodnia na ludzkości samej w sobie. Książki tworzone przez AI zdobędą początkowo tylko peak popularności. Tak jak z sztucznie generowanymi obrazami. Fajne, fajne, ale... to nie to. To...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Ludzie boją się nieznanego. I głównie z tego powodu sięgnęłabym po książkę napisaną przez AI. Wydaję mi się jednak, że byłby to krótka przygoda. Moim zdaniem literatura, szczególnie piękna, wymaga pierwiastka ludzkiego, czego nigdy nie otrzymamy od maszyny. Książki mają moc poruszania w nas strun o istnieniu, których sami nie wiedzieliśmy. A do tego potrzebne są...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Jestem z wykształcenia informatykiem, więc tematyka sztucznej inteligencji nie jest mi obca. Już teraz wpływa ona na nasze życie, ułatwia: pracę, jazdę samochodem, a nawet zwykłe prace domowe (wszelkie roboty kuchenne, inteligentne odkurzacze, sterowanie: oświetleniem, alarmami), a w kolejnych latach stanie się jeszcze bardziej popularna. Korzystałam z możliwości ChatGPT,...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Chętnie przeczytałbym książkę napisaną przez sztuczną inteligencję, a to za sprawą kilku powodów, które czynią z tego kuszącą propozycję.
Po pierwsze dlatego, że technologia sztucznej inteligencji osiągnęła taki poziom, że jest w stanie produkować teksty o bardzo wysokiej jakości. Takie teksty są nie tylko zrozumiałe, ale także kreatywne i intrygujące. Książka stworzona...