Maria Dzielska

Hypatia jest postacią, która budzi zainteresowanie badaczy od wielu wieków. Filozofka i matematyczka zamordowana przez motłoch w Aleksandrii, gdzie urodziła się, działała i nauczała przez lata, dla niektórych jest symbolem greckiego świata, którego ideały miały odejść wraz z jej śmiercią. Zachwycała sobie współczesnych zaletami nie tylko umysłu, ale i ducha, uchodziła za autorytet moralny, miała być bowiem osobą nie tylko wykształconą, ale tez tolerancyjną i rozważną, dzięki czemu nieraz doradzała dostojnikom sprawującym władzę w mieście. Jej życie stało się w pewnym sensie legendą. O tym, kim była Hypatia z Aleksandrii możemy dowiedzieć się z książki Marii Dzielskiej. Data urodzin tytułowej bohaterki nie jest znana, kiedyś umiejscawiano ją około roku 370 r. n.e., obecnie - 355 r. n.e. Jej ojciec - Teon - zajmował się nauką, a dokładniej matematyką (napisał komentarze do dzieł Ptolemeusza i Euklidesa) a także orfizmem. Hypatia odziedziczyła, więc zainteresowania po nim; choć najprawdopodobniej nie zachowało się ani jedno z jej dzieł, pracowała nad zagadnieniami matematycznymi, jednak bardziej skupiała się na innej dziedzinie - filozofii. Wiadomo, że zgromadziła wokół siebie grono uczniów, którym przekazywała tajniki myśli neoplatońskiej; niestety można odtworzyć imiona tylko kilku z nich. Pochodzili z wyższych warstw społeczeństwa, stanowili zamknięty krąg, do którego nie każdy mógł zostać dopuszczony. Hypatia dawała też wykłady dostępne dla szerszej publiczności; odbywały się w jej domu lub salach należących do miasta. Filozofka była ceniona za zasady moralne którymi się kierowała, rozwagę oraz doświadczenie, z którego korzystali urzędnicy przy rozwiązywaniu problemów dotyczących miasta. Wszystko to zostało przerwane w roku 415, kiedy Hypatię napadnięto i brutalnie zamordowano. Uważa się, że stał za tym patriarcha aleksandryjski, Cyryl, a motywy zbrodni miały naturę polityczną, a nie religijną, jak chcieliby niektórzy autorzy. Historia ta jest niezwykle zagmatwana, istnieje wiele niewiadomych, a źródła pisane nie mówią nam wszystkiego. Z pewnością temat poruszony w książce jest niezwykle ciekawy, tym bardziej, że w ciągu wieków narosło wokół niego wiele opowieści i interpretacji. Autorka stara się dociec tego, jaka była prawda - co było powodem śmierci aleksandryjskiej filozofki, jak wyglądało jej życie, kim byli uczniowie. Jest to doskonała rozprawa, opierająca się na ogromnej ilości źródeł; nie trzeba dodawać, że sama Autorka jest specjalistką, jeśli chodzi o ten okres w historii. Niestety książka nie jest łatwa do przeczytania, bowiem została napisana typowo naukowym językiem. Wrażenie to potęgują liczne cytaty w językach angielskim, niemieckim, włoskim, francuskim a także greckim, które nie zostały przetłumaczone. Oczywisty jest fakt, że musiały się one tam znaleźć, bardzo dobrze, że w oryginale; wydaje mi się jednak, że brak polskich tłumaczeń może odstraszyć niektórych czytelników i ograniczyć ich grono. Uważam to za jeden z głównych mankamentów tej książki; myślę, że w miarę możliwości nawet naukowe dzieła powinny być pisane w taki sposób, by były łatwo zrozumiałe dla jak największej liczby odbiorców. Dodatkowo zwróciłam uwagę na dosyć sporą, jak na pracę tej rangi, ilość błędów literowych, co jest dla mnie dziwne szczególnie dlatego, że jest to już trzecie wydanie tej książki. Pomijając jednak te trudności wydaje mi się, że Hypatia z Aleksandrii jest pozycją wartą przeczytania. Sama postać uczonej aleksandryjskiej zasługuje na chwilę uwagi, jest ona w wielu aspektach niezwykła, tak jak czasy, w których przyszło jej żyć. Zachęcam więc wszystkich miłośników starożytności - jest to dzieło, które powinien poznać każdy, kto interesuje się kulturą starożytną. OCENA Mocne strony książki: + bardzo obszerna bibliografia + duża ilość przypisów + interesujący temat + szczegółowa analiza źródeł + dobrej jakości papier + wyraźna czcionka + jasny podział treści Słabe strony książki: - dosyć zawiły język - częste używanie zwrotów greckich bez tłumaczenia, bez transkrypcji