Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wilhelm Mach urodził się 105 lat temu, zmarł 56 lat temu. Debiut literacki to publikacja wiersza "Tobie dalekiej" wydrukowanego jesienią 1945 w jednodniówce "Inaczej", natomiast opowiadaniem "Rdza" w 1945 r. na łamach 42 numeru tygodnika „Odrodzenie”. Dzisiaj literatura pisarza jest zapomniana, twórczość oparł głównie o problematykę psychologiczną - ekonomiczno - społeczno - moralną w życiu i świadomości polskiej wsi. Powiedział kiedyś w wywiadzie z Tadeuszem Drewnowskim: - Wychowałem się na wsi i jest to dla mnie ważne. Lubię się w ten świat zagłębiać, lubię o nim pisać, mimo że stałem się człowiekiem miasta. Wieś, małomiasteczkowość staje się miejscem akcji, spotykamy tam ludzi, którzy naznaczeni są ostracyzmem, jednostki społeczne borykają się z odrzuceniem, problemami z tożsamością czy polityczno - wyznaniowe. Wilhelm Mach wyalienowanie w swoim życiu ogromnie przeżywał z powodu orientacji seksualnej - homoseksualizm. Pisarz ukrywał orientację, którą socrealizm piętnowanał. Niezrozumienie, rozdarcie wewnętrzne, brak perspektyw na ułożenie sobie życia i wykorzystywanie stało się bólem egzystencjonalnym i prawdopodobnym krokiem do samobójstwa, choć to nie potwierdzona informacja. Powieść "Agnieszka, córka Kolumba" wydana w 1964 roku jest ostatnią powieścią Wilhelma Macha. Miejsce akcji wioska rybacka i 1946 rok, po burzliwych dziejach Polska od 27 lat jest na mapie świata, propaganda z ziemiami odzyskanymi, socrealizm. Chrobrzyczki to przystań Zenona Bałcza, który jest nadrzędną jednostką - sołtysem a zarazem, byłym dowódcą kompanii karnej, agresorem i zdobywcą wioski, którą przywłaszczył sobie niczym trofeum. Kaganek oświaty staje się wyzwaniem dla Agnieszki Żwaniec, która kojarzy się z bohaterką "Siłaczki", pełna wzniosłych ideałów, czysta i odważna. Zderzenie rzeczywistości z ambicjami, stereotypami i bolesna weryfikacja. Sołtys i nauczycielka to jednostki niepożądane, intruzi, którzy pojawiają się niczym krzewiciele - zdobywcy i chcą przeprowadzić zmiany. Walkę z analfabetyzmem, elektryfikacją, znachorstwem, rozwijano infrastrukturę itd... Mężczyzna i kobieta, gdy się spotkają na końcu świata muszą ulec fascynacji i pragnieniom, ale ambicje i władza nie idą już w parze, rywalizacja intruzów doprowadzi tylko do samozniszczenia i samotności. Doskonale oddany klimat powojenny, złożoność wiejskiej społeczności i podziały, czarno - biały klimat i hermetyczność, wyobcowanie, niechęć, nieufność, skradanie się , podskórne napięcie i obserwacja, zacietrzewienie i warcholstwo. Uniwersalność i problemy, które poruszają bohaterzy nadal spotykamy w XXI wieku i Wilhelm Mach może powróci z niebytu literackiego z pięknym językiem. Warto zobaczyć ekranizację z 1964 roku Sylwestra Chęcińskiego -Agnieszka 46. Przy scenariuszu Wilhelm Mach współpracował. W rolach głównych Joanna Szczerbic i Leon Niemczyk. Świetnie wcielili się w wyobcowane jednostki, społeczność i krajobraz w odrętwieniu i beznadziei, poddaństwie i strachu, Bałcz wszechstronny i wszechmogący.