Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Czy trzeba napisać powieść tak obszerną jak Hamsun, aby przedstawić głód? Fińskiemu pisarzowi wystarczyło 105 stron, a ten dopust nie-boży opisał w całej okrutnej pełni. Skandynawski naturalizm znalazł tu swe kolejne wcielenie, niemniej moim zdaniem to tylko dobra - czy też: aż dobra - książka. Szkoda, bo liczyłem na nieco więcej. ”- Ci, co nie mają już chleba, wszyscy ruszyli w drogę. Choć gdzie indziej też niczego nie znajdziesz, nieważne, w którą stronę się udasz. Szukacie wiatru w polu, ale co innego wam pozostaje”. Pewnie m.in. dlatego ktoś porównał tę rzecz do „Drogi” McCarthy’ego, ale to chyba chybiona analogia. Owszem, zimno się robi, gdy czytać dramatyczną narrację, ale tam ciarki chodziły po mnie liczniej, dogłębniej i dłużej. No i język Mistrza jednak przewyższał stylistykę Ollikainena, choć jest równie minimalistyczna, tak jak lubię. Najmocniejsze wrażenie wywiera - jak przy każdej klęsce, która spada na ludzi – nie tylko generalny brak ich solidarności, ale i coś znacznie więcej: nienawiść do wszystkich innych, którzy są konkurentami do ostatniego kęska chleba. „Gdy wszystkim brakuje jedzenia, gonią za kawałkiem mięsa, jak stado psów, gotowi rozszarpać się nawzajem” (analogia znajduje swe potworne urzeczywistnienie….). Jak zawsze, najgorszy jest los najsłabszych, w tym kobiet, czego doświadcza m.in. główna, wydawałoby się, bohaterka. Niektórych głód dotyka w mniejszym stopniu: „- Teraz wszyscy wyglądają na wygłodniałych. Kiedyś ty ostatni raz widziała człowieka przy kości gdzie indziej niż na ambonie?” Albo taki cytat: „Marja patrzy na kościelną wieżę – bezsilny, chudy palec, wymierzony oskarżycielsko w stronę nieba”. Celne porównania: „Jeśli cierpienie ma być próbą, to dla kogo? Czyją wiarę próbuje się oczyścić cierpieniem tych ludzi? Kto tu jest Hiobem? Ci żebracy? Nie, przecież Bóg chronił Hioba. Cierpieli tylko ci, którzy byli blisko niego”. „Głód trzebi naród z najsłabszych, tak jak ogrodnik jabłoń z suchych gałęzi”. „Żebra konia przypominają splecione w modlitwie palce. Jego rżenie brzmi jak biadolenie starej kobiety”. Znając, jak brzmi przerażający krzyk nura, nie dziwię się, że często słyszą go nieszczęśnicy, wędrujący w beznadziejnym poszukiwaniu jakiegokolwiek pożywienia. Narracja jest dość brutalistyczna, ale czy mogła być inna? Równie bezwzględny, pozbawiony jakiegokolwiek ciepłego uczucia jest tu także i seks, który jest wyłącznie przemocą. Zakończenie ma jakiś rys optymizmu: „- Przecież dziecka nie można ot tak sobie wziąć. - Nie można go też ot tak zostawić”. PS Nie rozumiem tylko jednego: dlaczego podczas gry w szachy ktoś traci „chłopka”. Domyślam się, że tak po fińsku nazywa się pionek, ale zastanawiam się, czy można tak dosłownie tłumaczyć to na polski….