“Te wiersze cierpią nie z powodu »ciemności«. Dręczy je źle zastosowana sztuka przesunięcia, a dążą nie do milczenia, lecz do pewnego siebie gadulstwa” - tak o utworach Celana pisał krytyk “Die Welt” i nie była to wcale odosobniona opinia. Choć nie sposób nazwać Celana niedocenionym za życia (otrzymywał nagrody, regularnie pojawiał się na międzynarodowych spotkaniach literackich),to jednak zawsze towarzyszyło mu głębokie poczucie bycia nierozumianym zarówno przez bliskich, jak i przez czytelników. Krytycy stawiali jego poezji zarzut surrealności i abstrakcyjności, nie dostrzegając (lub nie chcąc dostrzec),że odnosi się ona do doświadczenia Zagłady. Również ta nieustanna walka z krytyką, w której Celan nieustannie dostrzegał ślady antysemityzmu, doprowadziła go do załamania nerwowego, a w końcu do samobójczej śmierci.

Te tragiczne losy Anna Arno prześledziła z ogromnym pietyzmem, badając nie tylko korespondencję, rękopisy i archiwa, ale również poezję Celana, którą obszernie cytuje. Mimo ogromnej liczby przypisów (prawie 1500!) autorce udaje się zachować narracyjną lekkość i znakomicie utrzymać równowagę między opisem życia prywatnego, twórczości i tła historycznego. Na uznanie zasługuje również fakt, że z pomnika wybitnego poety Anna Arno nie usuwa rys. Miał wszakże trudny charakter: bywał wybuchowy, bezlitośnie oceniał przyjaciół, którzy, w jego ocenie, nie dość stanowczo bronili go przed oszczerstwami i krytyką, sam jednak, będąc już żonatym, nie stronił od romansów. “Nie znosi kłamstwa, ale oszukuje żonę” - kwitowała gorzko Gisèle Lestrange.

***

Więcej recenzji na:
https://www.instagram.com/dwa.akapity/
https://www.facebook.com/dwa.akapity/

“Te wiersze cierpią nie z powodu »ciemności«. Dręczy je źle zastosowana sztuka przesunięcia, a dążą nie do milczenia, lecz do pewnego siebie gadulstwa” - tak o utworach Celana pisał krytyk “Die Welt” i nie była to wcale odosobniona opinia. Choć nie sposób nazwać Celana niedocenionym za życia (otrzymywał nagrody, regularnie pojawiał się na międzynarodowych spotkaniach...

Bardzo rzetelna biografia o mało znanym w Polsce poecie. Człowieku pogranicza walczącym ze swoimi demonami. Wniosek - jak nie lubiłam i nie umiałam rozpływać się czytając poezję, tak dalej temat mi nie leży. Ale książki o poetach już mi leżą.

Bardzo rzetelna biografia o mało znanym w Polsce poecie. Człowieku pogranicza walczącym ze swoimi demonami. Wniosek - jak nie lubiłam i nie umiałam rozpływać się czytając poezję, tak dalej temat mi nie leży. Ale książki o poetach już mi leżą.

Paul Celan – poeta o żydowskich korzeniach, urodzony co prawda w Rumunii, ale na zrębach monarchii austro-węgierskiej, w której to duchu, kulturze oraz najważniejszym dla jego późniejszej twórczości - w języku, został wychowany.

Tułacz, któremu i to miejsce, lat dzieciństwa i młodości zostało odebrane, bo po drugiej wojnie światowej Czerniowce – stolica Bukowiny trafia do Ukraińskiej SRR.

Poeta ostatecznie decyduje się na emigrację do Francji, ale już na zawsze towarzyszy mu poczucie straty „swojego” miejsca na ziemi. Zamknięty w swym poetyckim rozumieniu rzeczywistości, nazywany lirycznym odpowiednikiem Kafki i Chagalla. Nie zawsze właściwie był pojmowany i rozumiany.

Anna Arno stanęła na wysokości zadania i wykonała imponującą kwerendę, by móc pokazać bohatera swojej biografii wielowymiarowo.

Mnie najbardziej podobała się pierwsza faza życia Celana.
Ta, jeszcze przed emigracją do Francji.
Ta, która ukształtowała go jako poetę.
Później bowiem robi się bardzo smutno i neurotycznie, do tego stopnia, że ten nastrój smutnej niemocy udziela się czytelnikowi.

Warta poznania postać poety, który ze względu na język swojej poezji, którą pisał po niemiecku, doskonale znany i nagradzany w Niemczech, niekoniecznie zaś we Francji, gdzie pracował jako skromny tłumacz i lektor w École normale supérieure.

WYZWANIE CZYTELNICZE IV 2023
Przeczytam (auto) biografię

Paul Celan – poeta o żydowskich korzeniach, urodzony co prawda w Rumunii, ale na zrębach monarchii austro-węgierskiej, w której to duchu, kulturze oraz najważniejszym dla jego późniejszej twórczości - w języku, został wychowany.

Tułacz, któremu i to miejsce, lat dzieciństwa i młodości zostało odebrane, bo po drugiej wojnie światowej Czerniowce – stolica Bukowiny trafia do...

Monumentalna biografia poety z wielką historią w tle. Obraz wielokulturowych Czerniowców fascynujący, jak owad zatopiony w bursztynie minionych czasów.

Monumentalna biografia poety z wielką historią w tle. Obraz wielokulturowych Czerniowców fascynujący, jak owad zatopiony w bursztynie minionych czasów.

Pierwsza polska biografia Paula Celana, jednego z największych i najciekawszych poetów XX wieku, pióra Anny Arno - napisana ciekawie, wnikliwie, ze znajomością tematu i tła historycznego.

Jest co czytać, bo książka ma ponad 600 stron.

Jest w niej też sporo fragmentów korespondencji i wierszy poety, chociaż nieraz to to samo, gdyż Celan wysyłał często żonie wiersze jako odpowiedzi na listy, np.:

Nie wpisuj się
pomiędzy światy

Zaufaj śladowi łez
i naucz się żyć

Książka przejmująca, smutna, ale nic dziwnego, bo takie właśnie było życie Celana...

Pierwsza polska biografia Paula Celana, jednego z największych i najciekawszych poetów XX wieku, pióra Anny Arno - napisana ciekawie, wnikliwie, ze znajomością tematu i tła historycznego.

Jest co czytać, bo książka ma ponad 600 stron.

Jest w niej też sporo fragmentów korespondencji i wierszy poety, chociaż nieraz to to samo, gdyż Celan wysyłał często żonie wiersze jako...

Anna Arno wykonała w tej książce pracę tytaniczną. Przybliżyła polskiemu czytelnikowi nie tylko skomplikowaną biografię jednego z najwybitniejszych liryków XX. wieku z wszystkimi jej uwarunkowaniami geopolitycznymi, lecz także jego trudną, fascynującą poezję. Poeta urodził się jako Paul Antschel w 1920 roku w Czerniowcach . Dzisiejsze Czerniowce to stolica ukraińskiej części Bukowiny. Wtedy miasto oficjalnie nie istniało, przybierając rumuńską nazwę Cernauti. Autorka pisze ,że „Czerniowce, do których tęsknił Celan, właściwie od początku były miastem wymyślonym „ i oddaje głos poecie „ Tragedia polega na tym, że ten kraj istniał tylko w naszych wyobrażeniach . Jesteśmy duchowymi spadkobiercami Niemiec poetów i myślicieli, których dawno nie ma „. Anna Arno tak opisuje klimat rodzinnego miasta poety w dwudziestoleciu międzywojennym „ na ulicach słychać było głównie wiedeńską odmianę niemczyzny” i „ można było wręcz ulec iluzji, że w Czerniowcach czas stanął, a pierwsza wojna przeszła bokiem”. Język niemiecki, w którym pisał Celan, dominował w mieście także po 1918 roku, kiedy miasto zostało wcielone do Królestwa Rumunii i przyjęło dwa języki urzędowe, rumuński i niemiecki”, a „ miejscowa niemczyzna miała specyficzny zaśpiew i nietypową składnię”. O literacką formę niemczyzny dbała matka poety Fritzi Antschel i Celan sam pisał „ prowadziło mnie matczyne słowo” . Autorka opisuje młodość poety, jego intelektualny rozwój, kiedy to „ naciskał na ludzi, by zmieniali swoje poglądy, ale sam nie był gotowy na najmniejszy kompromis” i „ wolał chyba mówić do ludzi, niż z nimi rozmawiać” na tle skomplikowanej historii Czerniowiec II. Wojny Światowej, kiedy miasto przechodziło z rąk do rąk. Młody poeta przeżył w obozie pracy, jego rodzice zginęli . Celan był przekonany, że „ gdyby poszedł z nimi, rodzice by nie zginęli/…/ To poczucie winy było zapewne zarzewiem jego późniejszej choroby psychicznej „. Pytanie o możliwość pisania w języku ukochanej matki, a który stał się także językiem jej oprawców” będzie towarzyszyło poecie do końca. Przez powojenny komunistyczny Bukareszt, gdzie przybiera pseudonim Celan, w roku 1947 poeta ucieka nielegalnie do Wiednia, by stamtąd udać się do Paryża. Tam osiądzie, założy rodzinę i pozostanie do samobójczej śmierci w 1970 roku.
Drugim pełnoprawnym bohaterem tej książki jest język. Celan pisał po niemiecku, pozostając we Francji praktycznie autorem szerzej nieznanym . Celan, mimo że znał wiele języków i tłumaczył w nich nawet poezję, uważał ,że „ swoją prawdę można wypowiedzieć tylko we własnym języku”, ale był świadom „ jak trudno jest , będąc Żydem, tworzyć poezję po niemiecku/.../ ręka, która otworzy moją książkę, być może ściskała dłoń mordercy mojej Matki”. Tematyka językowa była Celanowi bardzo bliska, tłumaczył przecież m. in. Błoka, Rimbauda, Valeryego i przede wszystkim ukochanego Mandelsztama. W swojej pracy translatorskiej Celan wolał słowo „übertragen „ od „übersetzen” . Pierwsze oznacza „przeniesienie” tekstu w nowy język. Poeta twierdził , że „ między językami, nawet jeśli wydają się pokrewne, leżą otchłanie/…/ Przekład to ekwilibrystyka”. Paradoksem jest, że Celan nigdy nie mieszkał na dłużej w kraju swojego języka, a „ jego prawdziwą ojczyzną jest jego język”. Innym paradoksem był fakt ,że „ niemczyzna , którą pielęgnował, różniła się od współczesnej : była to austriacko- czerniowiecka odmiana literackiego Hochdeutsch”. A więc kolejna płaszczyzna wyobcowania .
Anna Arno przybliża także polskiemu czytelnikowi poezję Celana. Jego wiersze sama określa jako „ trudne i kolczaste, wymagające /od tłumaczy/ niezwykłej językowej czujności”. Znakiem rozpoznawczym Celana stał się utwór „ Fuga” , „ który wielu znawców uznało i uznaje za najważniejszy wiersz dwudziestego wieku”. Celan wysoko stawiał poezję, mówiąc „ to jedyny drugi świat w tym tutejszym „. Jego wiersze określane były jako „ gorzkie dzieci samotności i rozpaczy”. Celan traktował poezję jako powołanie, mimo wszystko „nic nie jest w stanie sprawić, by poeta odstąpił od poezji, także wówczas, gdy jest on Żydem, a językiem jego wierszy jest niemiecki”. Dla Celana „ wiersz nie jest przedstawieniem rzeczywistości, lecz sam jest rzeczywistością”.
Tragiczne losy Celana mogą być traktowane jako synteza skomplikowanych biografii XX. wieku . Autor „ Fugi” pisał o sobie „ poeta nie jest podróżnym, lecz wygnańcem. Niesie ze sobą prochy Zagłady”. Celan, w którego biografii i poezji skupiają się tragiczne losy Europy XX. wieku, może być uznawany za jeden z symboli zjednoczenia kulturowego, językowego naszego kontynentu. Autorka przedstawia jego niespełnienie, wyobcowanie, niełatwość w kontaktach, trudności w dobijaniu się o pozycję literacką, bezkompromisowość sądów i postaw . Arno opisuje małżeństwo z francuską arystokratką Gisele Lestrange i podkreśla ,że było to także porozumienie dwojga artystów. Żona była graficzką, ilustratorką tomików męża i „ związek z twórczością żony bywał nieomal organiczny” . Celan oddalał się o żony, zdradzał ją, odnawiał dawne romanse, którym towarzyszyło porozumienie intelektualne, z Ingeborg Bachmann, Ilaną Shmueli. Arno jest również kronikarką choroby psychicznej poety, jego pobytów w zakładach psychiatrycznych i szpitalach, zrywania kontaktów i przyjaźni. „ Paul Celan. Tam, za kasztanami jest świat” to także przypomnienie wielu ważnych postaci kultury europejskiej XX. wieku, z którymi Celan miał kontakt : poza Bachmann są to m.in. Theodor W. Adorno, Nelly Sachs, Max Frisch, Emil Cioran , Martin Heideger, Heinrich Böll.
Piękna i ważna książka, przypominająca wyjątkowego artystę i jego niezwykłą poezję.

Anna Arno wykonała w tej książce pracę tytaniczną. Przybliżyła polskiemu czytelnikowi nie tylko skomplikowaną biografię jednego z najwybitniejszych liryków XX. wieku z wszystkimi jej uwarunkowaniami geopolitycznymi, lecz także jego trudną, fascynującą poezję. Poeta urodził się jako Paul Antschel w 1920 roku w Czerniowcach . Dzisiejsze Czerniowce to stolica ukraińskiej...

Wielka szkoda że to już strona ostatnia. I tak właśnie, wierszem i słowem zaskoczył mnie koniec roku. Kiedy kilkanaście lat temu wraz z Cezarym Wodzińskim czytaliśmy na głos "Todtnauberg" nie wiedziałem że opis tego wyjątkowego spotkania Celana z Haideggerem będzie mi tak często towarzyszył. Przy różnych okazjach. Wtedy poznałem poetę. Wiersz nie jest moją specjalnością ale jak ma się dobrego przewodnika to można się zapuścić daleko. To stało się z biografią Paula Celana. Autorka delikatnie prowadzi przez zawiłe, trudne i bolesne wydarzenia. Opis Czerniowców zachwyca ale taki jest tylko początek bo w życie, brutalnie ingeruje historia. I możesz sobie zamieszkiwać w jednym miejscu, tylko granice państwa i ustroje się zmienią. A dalej nazwy ulic i kolory sztandarów. Nasz bohater na szczęście wszędzie gdzie przebywał to pisał, a czytelnik doświadcza tego obcując z wierszem. Chociaż z fragmentem ale to jest chwila na zatrzymanie. Może odczytanie raz jeszcze. Tak miałem z "Fugą śmierci" która otwiera książkę.. Co kilkadziesiąt stron wracałem... "śmierć niemieckim jest mistrzem".......Mam nawet pretensję do siebie że zbyt szybko wszystko przeczytałem. Chociaż starałem się czytać tylko wtedy gdy miałem trochę więcej czasu dla siebie. To nie jest lektura na krótką wolną chwilę. Na przerywnik. Atmosfera tej książki jest niezwykła a to już kunszt Anny Arno. Przy okazji takiej lektury proszę zwrócić uwagę na przypisy... Pani Anno kapelusz uchylam. Bardzo się cieszę że na naszym rynku ten niezwykły poeta ponownie się pojawił. Nie będę pisał o tym co działo się w Bukareszcie, o pobycie w Wiedniu o ucieczce poety do Paryża. To nie jest aż tak istotne. Tutaj najważniejsze jest słowo. I historia która od czasu do czasu gruchocze kości. Podkreślam, bardzo ważna książka pokazała się na naszym rynku.

Wielka szkoda że to już strona ostatnia. I tak właśnie, wierszem i słowem zaskoczył mnie koniec roku. Kiedy kilkanaście lat temu wraz z Cezarym Wodzińskim czytaliśmy na głos "Todtnauberg" nie wiedziałem że opis tego wyjątkowego spotkania Celana z Haideggerem będzie mi tak często towarzyszył. Przy różnych okazjach. Wtedy poznałem poetę. Wiersz nie jest moją specjalnością ale...