Jerry Fodor

Jerry Fodor i Massimo Piattelli-Palmarini przyzywają moce Okresów Kontrfaktycznych i Kontekstów Intensjonalnych, by pokazać, że nic takiego, jak teoria ewolucji, nie istnieje. Wygląda na to, że mają rację. Teoria doboru naturalnego, poprzez który ewolucja miałaby zachodzić, mówi, że organizmy są selekcjonowane ze względu na cechy zwiększające ich dostosowanie do otoczenia. Weźmy serce – serce pompuje krew, ale również wydaje odgłosy. Która z tych cech była rzeczywistym przedmiotem selekcji? Gdyby pod ręką były serca pompujące, ale bezgłośne, i wydające dźwięki, ale niepompujące, to które byłyby faworyzowane? Najprościej byłoby spytać samą ewolucję, ale zrobić tego nie możemy, ponieważ wszyscy jesteśmy zdroworozsądkowymi naturalistami i wiemy, że ewolucja to proces przyrodniczy pozbawiony chęci, zamiarów i upodobań. Moglibyśmy się w takim razie odwołać do prawa przyrody o treści: „Za każdym razem, gdy w procesie doboru naturalnego udział biorą serca, są one selekcjonowane ze względu na ich funkcję pompującą, a nie akustyczną”. Tylko że chyba wszyscy się momentalnie skrzywimy – zaraz zaraz, prawa przyrody nie mogą być tak szczegółowe, to niepoważne! Istotnie, autorzy podają bardzo dobre argumenty na rzecz przekonania, że żadne prawa selekcji nie istnieją. A przecież nie możemy się pozbyć wrażenia, że dobrze wiemy, która z cech serca się tu liczy. Jest tak dlatego, że potrafimy stworzyć na ten temat spójną opowieść. Potrafimy (przynajmniej w zarysie) opisać ciąg przyczyn i skutków, które doprowadziły do rozwoju organizmu w jego obecnym kształcie i w ciągu tym odróżnić moce przyczynowe pompowania i wydawania dźwięków. Ale to wszystko. Świat żywych organizmów przez miliony lat wytworzył miliony najróżniejszych fenotypów, ale nie dysponujemy żadną ogólną teorią, która generowałaby prawdziwe sądy na temat ich wszystkich, która chwytałaby coś wspólnego i nietrywialnego zarazem. Analogicznie nie dysponujemy teorią historii czy społeczeństwa, żadnym zbiorem praw odnośnie do wygrywania bitew czy ustanawiania porządku prawnego. Wszystko, co możemy w tym temacie zrobić, to kolekcjonować kolejne historie, śledzić kolejne serie przyczyn i następstw i wyciągać z nich naukę. Czyli ostatecznie chodzi „tylko” o zmianę sposobu mówienia? Tak jak zazwyczaj. A jak świetnie się to przy okazji czyta. Wykład frunie, po drodze odnotujemy kilka błysków dystyngowanego szyderstwa. Idealna wakacyjna lektura.