Edward Dębicki

Wstrząsające wspomnienia artysty cygańskiego pochodzenia, który wraca do dzieciństwa naznaczonego piętnem wojny. Dębicki opisuje przeżycia własne i swoich najbliższych, których nazistowska ideologia zaliczyła do podludzi. Na świat patrzy oczyma dziecka, które z jednej strony nie rozumie wojennych mechanizmów, a z drugiej musi przedwcześnie dojrzeć. Część wydarzeń autor oparł na przekazach członków swojej rodziny oraz przyjaciół, gdyż w momencie wybuchu wojny miał zaledwie cztery lata. Ciekawie pokazane są w książce relacje między Cyganami a mieszkańcami Kresów. Autor niczego nie ukrywa i nie ubarwia. Z bolesną szczerością pokazuje zarówno okrucieństwo Niemców jak i Ukraińców czy Polaków. Nie brakuje jednak we wspomnieniach i bohaterskich sylwetek zwykłych ludzi, którzy pomagali Cyganom z narażeniem życia. Jest tu także miejsce dla esesmana z ludzką twarzą, co potwierdza, że nie ma dobrych i złych narodów, są tylko dobrzy i źli ludzie. Książka napisana jest z chwytającą za serce prostotą, ale nie brak w niej poetyckich fragmentów.