„Współczesna literatura nie ofiarowuje nam Jedności – pisze Durrell we wstępie – zwróciłem się więc do nauk ścisłych i próbuję zbudować powieść czterowarstwową, opierając jej formę na teorii względności. Trzy wymiary przestrzeni i czwarty czasu składają się na przepis mieszanki, jaką jest continuum. Ten wzór naśladuje układ moich powieści”.

Tetralogia angielskiego pisarza, opublikowana po raz pierwszy w latach 1957–60, zapewniła jej autorowi tak dużą popularność, że jego nazwisko wymieniano w gronie kandydatów do Literackiej Nagrody Nobla. Wyróżnienie przypadło niestety innej osobistości, zaś Durrell dołączył do grona największych przegranych, którzy pomimo olbrzymiego wkładu w kształt światowej literatury musieli obejść się smakiem.

Pierwsza część „Kwartetu aleksandryjskiego” rozgrywa się w pięknej, zmysłowej Aleksandrii – metropolii słonych fal i gorącego piasku, „mieście jednocześnie świętym i bluźnierczym”. Na historię, jaka połączy czwórkę bohaterów, spoglądamy oczyma Irlandczyka Darleya, wplątanego w miłosną relację z dwoma zmysłowymi i temperamentnymi kobietami: Justyną i Melissą. W kolejnej części tetralogii nasz stary znajomy będzie zmuszony spojrzeć na minione wydarzenia z odmiennej perspektywy, skonfrontować własne wspomnienia z wersją swego przyjaciela Balthazara.

Opisy Aleksandrii stworzone przez Durrella nadal zachwycają, bowiem autor przemycił do nich blask śródziemnomorskiego słońca, szum słonych fal morskich, smak osadzającego się w ustach gorącego piasku. Jego metropolia to ulice, po których przechadzają się zmysłowe piękności, lecz też zaułki pełne brudu i biedoty. Urzekają również opisy karnawału, będące prawdziwym literackim majstersztykiem:

Spotkanie z prozą Lawrence'a Durrella to obcowanie z literaturą na najwyższym światowym poziomie. Niespotykany kunszt, bogactwo frazy, mnogość odniesień ze świata kultury i sztuki udowadniają, że mamy przed sobą dzieło prawdziwego erudyty. Proza angielskiego pisarza syci wszystkie zmysły, warto więc kosztować ją powoli oraz powracać do niej wielokrotnie.

Ewa Szymczak