Jesteśmy społecznością, która kocha książki

"Dopóki masz w sobie piosenkę, nigdy nie jesteś sam." Powieść niesamowicie klimatyczna, prowadząca nas drogami dźwięcznej i wolnościowej samby. Tu muzyka wiedzie prym; bohaterowie przemawiają do nas w tekstach piosenek, uwalniając trudne emocje, między wierszami dzieląc się swymi słabościami. Początkowo, ów muzyczny świat jest dla młodych dziewcząt alternatywą dla świata pełnego szarości, kojarzonego z samotnością, odrzuceniem czy ogólnym niezrozumieniem dziecięcych potrzeb. Jest też łącznikiem między nimi, czymś co spaja i umacnia ich raczej zawiłą relację. Wspólna pasja daje iluzoryczne wrażenie o trwałości więzi zawiązanej między dwiema zupełnie różnymi dziewczynkami. Jednak czy owe zamiłowanie do dźwięków wszelkiej maści wystarczy by połączyć te odmienności, te dwa zupełnie różne spojrzenia? W tej opowieści w sposób przepiękny wybrzmiewa miłość do muzyki. I to właśnie te na wpół rzewne, na wpół ogniste tony stanowią o wyjątkowości tej lektury. Dokładność opisów konkretnych lokacji, dźwięków, zwyczajów pozwala już od początku zanurzyć się w tej brazylijskiej rzeczywistości. I tak, dzięki skupieniu na szczególe, zaczynamy całkiem nieświadomie tą opowieścią po prostu oddychać. Nuty tęsknych fado czy żywotnych samb wpadają w ucho, choć przecież ich realnie nie słyszymy. By jeszcze bardziej wzmocnić efekt realności tego literackiego doświadczenia, polecam zaserwować sobie odpowiedni podkład muzyczny. Ta książka jest ciekawa również pod względem samej konstrukcji. Teksty piosenek są niejako wstępem do poszczególnych kawałków z życia bohaterek. Początkowo, te teksty, choć mocno emocjonalne, bez odpowiedniego kontekstu, nie robią na czytelniku zbytniego wrażenia. Jednakże, gdy pójdziemy nieco dalej, zobaczymy, że te muzyczne utwory stanowią dodatkową, samodzielną egzystencjalną opowieść. W niej odbijają się niczym w lustrze, upadłe nadzieje, rozczarowania, uczucia wielkie i fatalne. W niej usłyszcie całą prawdę o emocjach, które zamknięte w piosence, zachowują w pewien sposób swą prywatność. Owe teksty są dla narratorki ostatnim źródłem wspomnień o minionych latach; źródłem, do którego sięga by znów rozdrapać rany, by znów odkleić się od obecnej rzeczywistości. W tej opowieści, zawiązująca się wspólnota ludzi zakochanych w muzyce, jest bytem pięknym, ale niestabilnym, mocno narażonym na zewnętrze niesprzyjające warunki. Zamknięci w brazylijskim mistycznym roda, wsłuchani w swoje głosy, podążający za wspólnie wypracowywanym rytmem, wydają się niezniszczalni, stopieni w harmonijną całość. Jednak to kameralne muzyczne doświadczenie traci wreszcie swój wyjątkowy czar, wkraczając na dużą scenę by zachwycać tłumy. Od tego momentu, radość z tworzenia i obcowania z muzyką oddala się, wszystko staje się częścią bezlitosnej machiny skupionej na zysku. Przed bohaterami staje nowy świat, który rzecz jasna nęci kolorem i zabawą, jednakże na zawsze odbiera procesowi tworzenia jego czystość i nieskazitelność. Frances de Pontes Peebles pokazuje od kulis blaski i cienie sławy, wzloty ale i upadki ludzi, którym wydawało się, że ich blask nigdy nie przestanie się tlić. Pod tym względem, można by ustawić "Powietrze, którym oddychasz" blisko popularnej lektury pt: "Siedmiu mężów Evelyn Hugo" autorstwa Taylor Jenkins Reid. Również mamy do czynienia z historią opowiadaną po latach, z całą dawką słodko-gorzkich wspomnień dotyczących lat młodości m.in sięgających okresu Złotej Ery Hollywood. Nawet, możemy dostrzec lekkie podobieństwo w tym smutnym spojrzeniu już dojrzałej kobiety; w tym zawiedzionym głosie, który głosi dawne dzieje, o których może z jednej strony łatwiej byłoby zapomnieć. Pamięć, zarówno w jednym jak i drugim utworze, jest wyjątkowo bolesna. Daje powiew niedokończonych spraw, nieodkupionych win, błędów nie do naprawienia. To bardzo emocjonalne, ściskające za serce historie. Co ze stwierdzeniem, że w tej opowieści można odnaleźć również echo powieści Eleny Ferrante? Wspólnym mianownikiem na pewno jest równie skomplikowana i niejednoznaczna, co w tetralogii neapolitańskiej, relacja dwóch dorastających razem kobiet. Jednak, na tym zakończyłabym poszukiwania podobieństw pomiędzy tymi dwiema historiami. Ferrante stworzyła tak doskonałe portrety psychologiczne, że ciężko byłoby w tej materii jej jakkolwiek dorównać. "Powietrze, którym oddychasz" stoi zdecydowanie na innym poziomie, nie ma tej głębi, nie angażuje emocjonalnie w takim stopniu, w jakim robi to lektura Ferrante. Relacja Gracy i Dores, choć ciekawie przedstawiona, rodzi jednak wiele pytań, pozostawia wiele wątpliwości. Nie ukrywam, że od początku trochę tę powieść przyrównywałam do prozy Ferrante (pewnie ze względu na zbliżony wątek przewodni) i moje ogólne przemyślenie jest takie, że w "Powietrzu, którym oddychasz" brakuje pogłębienia, głównie dotyczy to konstrukcji postaci. Niestety, kończąc lekturę, choć nie należała przecież do krótkich, miałam wrażenie, że czegoś mi zabrakło... że do bohaterek nie dałam rady zbliżyć się na tyle na ile bym chciała. Oceniając tę pozycję, z dala od czynienia porównawczych analiz, jestem skłonna stwierdzić, że trafi ona naprawdę do wielu czytelników. Zachwyci na pewno wyjątkowym klimatem, nasyci szczegółowością opisów. "Powietrze, którym oddychasz" zostawia w głowie wiele przesłań i uniwersalnych prawd. Dla mnie jednak, w przeważającej mierze, jest to opowieść o pewnego rodzaju nieuchwytności, na czele ze słuszną uwagą, że najczęściej nie da się mieć nikogo ani niczego na wyłączność. Tak jak "Samba nie może być czyjąś własnością", tak nie może być nią też drugi, nawet najbliższy naszemu sercu człowiek. Gdy wydaje nam się, że czyjś los zależy w 100% od nas, gdy wydaje nam się, że stale możemy świecić czyimś blaskiem - prawie na pewno jesteśmy w błędzie. Poświęcając swą energię stale innym, nie inwestując tym samym w swoje życie - nie dziwmy się, że po latach czujemy ogromny niedosyt, że po latach nie potrafimy "odnaleźć się we własnym towarzystwie". Niech nie szokuje nas, że odbicie w lustrze jest jakoś dziwnie mgliste, obce. Chyba, że nosisz w sobie piosenkę... ona może wybawić Cię od nieznośnej samotności. W niej zamyka się cały przeszły świat. Dopóki płyta drga, dopóki wypływają z niej dźwięki - świat się kręci, życie pulsuje.