Od autora: „Wojna Yom Kippur? Przecież wszystko już o tym wiadomo. Tak odpowie każdy, kto interesuje się chociaż trochę historią wojskowości, a potem zacznie wymieniać: desant Egipcjan, przełamanie linii Bar-Leva, ciężkie straty Izraelczyków od rakiet przeciwlotniczych w czasie ataków na mosty na Kanale, ale i bezapelacyjne zwycięstwo w walkach powietrznych, za cenę zaledwie sześciu maszyn i – być może przede wszystkim – niesubordynacja Ariela Sharona, który prawie samodzielnie wygrał w końcu tę wojnę. Jak to zwykle bywa, wydarzenia historyczne giną zakryte przez stereotypowe odpowiedzi. Mityczna linia Bar-Leva, którą szczególnie w czasach komunistycznych przedstawiano jako nową linię Maginota, była w rzeczywistości niezbyt rozbudowana i obsadzona przez nieliczną, źle wyszkoloną załogę. Izraelskie lotnictwo rzeczywiście poniosło poważne straty nad Kanałem Sueskim, ale kluczową porażką Heyl ha’Avir były wydarzenia nad wzgórzami Golan 7 października, a szczególnie katastrofa operacji ‚Dougman 5′. Izraelczycy oczywiście bezapelacyjnie wygrywali wszystkie walki w powietrzu, ale w rzeczywistości stracili w nich 11 maszyn, być może nawet jeszcze kilka więcej. Sharonowi rzeczywiście zdarzało się naginać rozkazy przełożonych, ale prawie zawsze je w końcu wykonywał. Nie mógł on samodzielnie wygrać wojny, gdyż na Synaju po stronie izraelskiej walczyły cztery dywizje pancerne, a on dowodził tylko jedną. Do tego pod koniec wojny rzucono jego 143. Dywizję na drugorzędny kierunek natarcia. Oczywiście nie zmienia to faktu, że Sharon był bezapelacyjnym bohaterem tej wojny, jak mało który generał przyczyniwszy się do sukcesu izraelskiego na Synaju. Jest on przykładem tego, jak różne twarze może mieć odwaga. Z punktu widzenia historyka trudno stwierdzić, co wymagało więcej hartu ducha u Sharona – rozpaczliwa, osobiście prowadzona szarża transporterami opancerzonymi uzbrojonymi w wielkokalibrowe karabiny maszynowe na czołgi, bo nie było już żadnych innych odwodów, czy też wykłócanie się z generałami siedzącymi wiele kilometąów od pola bitwy, co groziło odejściem w niesławie. Ta książka z całą pewnością opowiada o Sharonie, ale nie tylko. Opowiada o Zvim ‚Zvika’ Greengoldzie i jego niesamowitej walce z syryjskimi czołgami wzdłuż linii TAP, o Avigdorze Kahalanim z 77. Batalionu 7. Brygady Pancernej, który powstrzymał syryjski walec pancerny w ‚Dolinie Łez’, o Giorze Epstainie, najlepszym pilocie myśliwskim po II wojnie światowej, którego nazwisko było ze względów bezpieczeństwa przez wiele lat ukrywane, o pułkowniku Amnonie Reshefie i jego 14. Brygadzie Pancernej – która została tak straszliwie skrwawiona w tej wojnie. Jest to wreszcie opowieść o setkach bezimiennych egipskich piechurów, którzy uzbrojeni w granatniki przeciwpancerne i przeciwpancerne pociski kierowane, często dosłownie własnymi ciałami zatrzymywali izraelskie czołgi. Ta książka jest historią ich i wielu, wielu innych. Wojna Yom Kippur była w dziejach wojskowości po II wojnie światowej ewenementem. Do walki stanęły tu dwie w pełni zmechanizowane, posiadające równorzędny, często nowoczesny sprzęt armie. Jest to jedyny taki przypadek po 1945 roku. Arabowie posiadali w sumie około 4000 czołgów, a Izrael 2000. Wojna ta stała się praktycznym testem doktryn i uzbrojenia obu stron Zimnej Wojny. Należy zaznaczyć, że był to test bardzo krwawy. Choćby z tych powodów warto się tej wojnie przyjrzeć z bliska. Od Wojny Yom Kippur minęło już 30 lat, ale konflikt ten nie doczekał się w Polsce wielu publikacji. w czasach PRL było to spowodowane ograniczeniami i cenzurą oraz brakiem dostępu do informacji, wynikającym także z utrzymywania przez obie strony wielu kwestii dotyczący działań wojennych w tajemnicy. Po 1989 roku na temat wydarzeń Wojny Yom Kippur zostały wydane dwa opracowania. Pierwszym było Yom Kippur Jerzego Biziewskiego i Krzysztofa Kubiaka. Praca ta, pomimo niewielkich rozmiarów, opisuje wszystkie najważniejsze aspekty tej wojny, zaczynając od desantu egipskiego po wojnę w powietrzu. Książka ta jest dobrą pozycją na rozpoczęcie poznawania tego konfliktu. Drugim ważnym opracowaniem jest Wojna Jom Kippur Chaima Herzoga. Jest ona rodzajem oficjalnej historii konfliktu z punktu widzenia Izraela, ma jednak kilka wad. Jej pierwsza wersja powstała w latach siedemdziesiątych XX w. Ze względu na bezpieczeństwo Izraela większość izraelskich żołnierzy identyfikowana jest tylko imieniem lub pseudonimem. Także numeracja jednostek nie odpowiada prawdziwej. Niektóre wydarzenia opisane są ogólnie lub w ogóle pominięte. Oprócz tego w bardzo ważnym konflikcie Sharona ze sztabem Frontu Południowego Herzog bezkrytycznie staje po stronie Gonena i Bar-Leva. Oznacza to pominięcie niektórych wydarzeń lub przedstawienie ich w świetle korzystnym dla sztabowców. z powyższych powodów do wywodów Herzoga należy podchodzić ostrożnie, chociaż jego opracowanie jest publikacją podstawową dla badań nad tym konfliktem. Informacje na temat wydarzeń 1973 roku można znaleźć także w specjalistycznej prasie, przede wszystkim w ‚Komandosie’ i ‚Nowej Technice Wojskowej’ Tymczasem w ostatnich latach na Zachodzie pojawiło się wiele bardzo wartościowych publikacji, rzucających zupełnie nowe światło na Wojnę Yom Kippur. Swoje wspomnienia wydali generałowie Adan i Sharon. Praca pierwszego z generałów, On the banks of the Suez, jest w całości poświęcona Wojnie Yom Kippur i stanowi fascynujący opis działania izraelskiej dywizji pancernej. Niestety wiele osób jest zidentyfikowanych tylko imionami, zaś Ordre de Bataille jednostek izraelskich jest dość ogólny. Adan, co jest rzadkością wśród wspomnień dowódców wojskowych, przyznaje się do niektórych swoich błędów i stara się je analizować. Oczywiście robi to czasami wybiórczo i równie dużo miejsca poświęca pomyłkom swoim, co błędom, według niego, popełnionym przez Sharona. We wspomnieniach Sharona, Warrior: the autobiography of Ariel Sharon, wojna 1973 roku zajmuje praktycznie tylko dwa rozdziały. Ze względu na ograniczoną ilość miejsca opisuje on działania swojej dywizji dość ogólnie, przedstawia jednak szczegółowo kilka bardzo ciekawych incydentów, m.in. rozmowy z Gonenem w czasie kontrataku 8 października czy słynnego spotkania na diunach 17 października. Jeśli chodzi o opracowania powstałe w ostatnich latach i dotyczące działań na lądzie, należy wymienić dwie publikacje. Po pierwsze książkę Abrahama Rabinowicha The Yom Kippur War. Pozycja ta jest o tyle wartościowa, że została napisana w znacznym stopniu na podstawie batalionowych, brygadowych i dywizyjnych historii izraelskich. Drugą jest Duel for the Golan. The 100-hours battle that saved Israel Jerry’ego Ashera i Erica Hammela. Przedstawia ona niezwykle dokładnie krytyczne walki na wzgórzach Golan, w tym także z syryjskiej perspektywy. Chyba największy postęp w ostatnich latach nastąpił, jeśli chodzi o działania w powietrzu. Stało się to dzięki pracom Shlomo Aloniego (strona izraelska) oraz Davida Nicolle’a i Toma Coopera (strona arabska). Nie można mieć jednak złudzeń. Wiele kwestii związanych z Wojną Yom Kippur ciągle czeka na wyjaśnienie. Działania strony arabskiej, szczególnie na poziomie brygad i batalionów, to ciągle wielka tajemnica. Barierą jest tu kwestia językowa, ale także kulturowa. Informacje podawane przez stronę arabską to często czysta propaganda, nie mająca wiele wspólnego z rzeczywistością. W niniejszym opracowaniu starałem się jak najbardziej szczegółowo przedstawić wydarzenia tego konfliktu. Nie ukrywam, że koncentrowałem się na działaniach bojowych, pomijając często front dyplomatyczny, ale także sytuacje w wyższych sztabach obu stron i gabinetach rządowych. Wydawało mi się ciekawszym opisanie wojny z punktu widzenia izraelskiego czołgisty czy egipskiego pilota. Tam, gdzie było możliwe pisałem kto, do kogo i z jakim skutkiem strzelał. w miarę swoich możliwości w walkach powietrznych przypisywałem do siebie zwycięzców i pokonanych albo starałem się ocenić ogólnie wiarygodność zestrzeleń zgłoszonych przez obie strony w konkretnych walkach. Nie mam złudzeń, że przedstawiony przeze mnie przebieg walk powietrznych jest ostateczny. Wraz z powiększaniem naszej wiedzy o tym konflikcie zapełniane będą białe plamy i poprawiane błędy. Jeśli jakieś znajdują się w tej pracy, to powstały w wyniku próby jak najprecyzyjniejszego przedstawienia wydarzeń. Mam nadzieje, że Czytelnicy mi to wybaczą. Na koniec jeszcze jedna uwaga. Kiedy pisałem tę książkę, latem 2006 roku, wybuchł konflikt na granicy libańsko-izraelskiej. Po stronie Sił Obronnych Izraela walczyła tam 7. Brygada Pancerna, Brygada Golani czy też 401. Brygada Pancerna. Niektóre rzeczy na Bliskim Wschodzie nigdy się nie zmieniają.