W wydawanym przez nas tomie zgromadziliśmy teksty dotyczące świętego Antoniego Pustelnika. Zebraliśmy je tutaj z trzech przy­najmniej powodów. Chcieliśmy, aby czytelnik mógł poznać tę fascynującą postać, która odegrała tak ważną rolę w dziejach ruchu monastycznego, zobaczyć ją na tle kraju i epoki, pojąć sens przełomu, który zapoczątkowała. Utwory te umożliwią także spojrzenie na Antoniego oczyma ludzi następ­nych pokoleń i wieków, przekształcających obraz Świętego wedle własnych potrzeb i poglądów. Pokazują również, jak rozwijało się dzieło Antoniego i jakie wydało owoce. Wreszcie lektura zgromadzonych tu utworów otwiera przed polskim czytelnikiem możliwość poznania dzieł specyficznej literatury, tworzonej w środowiskach ascetycznych u schyłku starożytności. Ich swoiste piękno, refleksja nad ludzką natu­rą i drogą, która prowadzi do Boga, nie są bynajmniej obo­jętne człowiekowi współczesnemu.

Najważniejszym i najbogatszym świadectwem o An­to­­nim jest jego Żywot, dlatego umieściliśmy go na początku. Wyszedł on spod pióra jednego z najwybitniejszych lu­dzi Kościoła IV wieku. Atanazy, urodzony ok. 296 roku, bi­skup Aleksandrii w latach 326–373, był czołowym protagonistą kontrowersji ariańskiej, w której bronił w sposób konsekwentny stanowiska sfor­mułowanego na Soborze Nicejskim. Jego dorobek literacki w postaci pism polemicznych i doktry­nalnych miał wielkie znaczenie w procesie formowania się nauki Ko­ścioła.

Następnie zamieszczamy siedem listów, które zgod­nie z tra­dycją przypisywane są św. Antoniemu. Antoni był bohaterem kilkudziesięciu apoftegmatów: nauk, sentencji, czy krótkich historyjek, jakich wiele krążyło wśród mnichów egipskich, zawierających w sobie mądrość wynika­jącą z doświadczeń ascetycznych zmagań. Apoftegmaty zachowały obraz Świętego taki, jaki trwał w klasztorach i pu­stelniach Egiptu; czy zrobiły to wiernie, można i trzeba bę­dzie się zastanowić.

Świętemu pustelnikowi tradycja przypisała kilka utworów w formie katechezy skierowanej do mnichów, a zawierają­cych rady i zalecenia dla ludzi młodszych wiekiem i mona­stycznym doświadczeniem. Powstały one w wiele lat lub na­wet w wiele pokoleń po śmierci Antoniego, w nieznanych nam środowiskach i okolicznościach. Ich autorzy bardziej dbali o zapewnienie swym utworom autorytetu wynikającego z wiel­kiego nazwiska niż o osobistą sławę.