Napisana pięknym językiem powieść, płynąca trochę jak wspomnienia babuleńki wysupłującej z zakamarków pamięci okruchy życia podobne do żyć wielu kobiet wychowanych w zacisznych kątach polskich katolickich domów, zgrabnie wpasowuje się w nurt historii ludowych. Tym razem te opowieści płyną też z centrum, z wielkich miast, są poddane krytyce i w końcu bardziej kobiece. Wybierzcie się na wieś, a przekonacie się, że już od czasów Żeromskiego, a pewnie i dawniej, największą siłaczką jest żona, matka, siostra, ciotka czy babka.

Książka Ciarkowskiej ma formę spowiedzi. Pojawiają się w niej sformułowania, które można usłyszeć w konfesjonale - „proszę księdza”, „zgrzeszyłam”. Muszę przyznać, że ta konwencja jest świetna i jeszcze bardziej wprowadza w klimat niczym z satyry Jana Kochanowskiego – tyle że zamiast uszczypliwej złośliwości, bardziej odczuwa się tu bezradność i rutynę.

Poznajemy historię bardzo pobożnej dziewczynki z polskiej wsi. Właściwie to jedna z wielu ubranych na biało panienek sypiących kwiaty na procesjach i marzących o byciu ministrantką. Jednak tylko chłopcy mają ten przywilej. Spódniczki przed ołtarzem tylko by ich rozpraszały. Na tym etapie zaczyna się pielęgnowanie cnót niewieścich. Takich drobnych i subtelnych refleksji jest znacznie więcej. Jednocześnie są tak naturalnie wplecione w fabułę, że bardzo łatwo odgrzebać z własnej pamięci podobne doświadczenia. Chyba można zazdrościć tym, którzy nie mdleli ze stresu przed egzaminem kwalifikującym do pierwszej komunii i nie doświadczali uniesień nie z tej ziemi, w ogóle nie rozumiejąc, czym jest Bóg i wiara. Czysty mistycyzm prostaczka, czyli nieukształtowanego dziecka.

Nie zabrakło także trafnie oddanej hipokryzji wiejskiego dewocjonalizmu. Trzeba być pobożnym, ale wiadomo, że dumą w rodzie jest syn ksiądz, nie córka zakonnica. Doceniam, że autorce udało się ustrzec od jednostronnie negatywnego postrzegania wiary. Opisom uniesień i modlitw głównej bohaterki nie brakowało piękna i eteryczności. Tak doświadczać obecności Absolutu mogła chociażby święta Teresa. Zresztą świętość jest bardzo ważnym elementem tej pięknej opowieści o zwykłych, szarych i obciążonych brzemieniem codzienności ludziach. Kto tu jest najbliżej Boga? Ksiądz pilnie wypełniający zalecenia kurii czy prosta dziewczyna, której wiara może niemal literalnie góry przenosić? Na pewno największe znaczenie ma tu współczujące serce.

„Dewocje” urzekły mnie piękną okładką, przyciągnęły obietnicą opowiedzenia małej historii o skromnych ludziach, a na końcu zostawiły z przekonaniem, że granice pomiędzy kobietą, świętą i wariatką zawsze były cienkie. Przeczytajcie tę książkę, a zrozumiecie, jak niewiele zmienił się świat rumianych wiejskich kobiet wychowanych w duchu cnót niewieścich.

Anna Cybulska