Wstęp ten nie powinien dziwić jeśli przedmiotem recenzji jest grubo ponad tysiącstronicowa pozycja. Przez wielu wielkich pisarzy uważana za arcydzieło i nieskończone źródło inspiracji. Mowa o „Samotni”, najobszerniejszym dziele Charlesa Dickensa, która biorąc za punkt zapalny toczący się od wielu lat sądowy spór Jarndyce kontra Jarndyce postanowił opowiedzieć o angielskiej rzeczywistości środka dziewiętnastego wieku.

Choć proces jest tu glebą, na której wyrastają poszczególne fabularne strąki, tak naprawdę to wyłącznie pretekst, by opowiedzieć o ludziach. Ukazać spektrum ówczesnego społeczeństwa przez pryzmat zarówno uprzywilejowanych warstw, ale też maluczkich, bądź dobijających się do czegoś, co moglibyśmy nazwać klasą średnią. W tym tyglu opisowym nikt nie może czuć się pominięty. Każda rzeczywistość ma swój czas i każda odkrywa swoje prawdziwe oblicze.

Patrząc na rozmach i mnogość perspektyw można odnieść wrażenie, że powieść Dickensa jest czymś na wzór monumentalnej opery mydlanej. Jednakże jakkolwiek to określenie zostało przez ostatnie lata wyświechtane, tak u angielskiego klasyka jest znakomitym sposobem na to, by poruszać się pośród różnorodnych bohaterów i wydarzeń, które wbrew telewizyjnym tasiemcom mają wielkie znaczenie i nie polegają na mieszaniu herbaty przez kilkanaście epizodów.

Taki a nie inny koncept z pewnością wpływa na dynamikę całej powieści, a ta trzeba powiedzieć, jest imponująca. Minęło już tyle lat od jej powstania, tymczasem mimo realiów tego okresu, co wiąże się z pewnymi cechami języka, wciąga niepomiernie. Wynika to między innymi z faktu, że autor jest twórcą czującym obraz niczym oko najlepszej kamery. Gdy opowiada o mgle, można poczuć, jak oplatają nas jej tumany. Jeśli skupia się na jakimś szczególe, przenosimy się do kina, gdzie operator przybliża nam niezwykle istotny drobiazg.

Innym powodem ponadczasowości tej pozycji są z pewnością postaci, a w zasadzie ostrość i wyrazistość z jaką są przybliżane. Nieistotne czy są to persony pozytywne czy też negatywne, będące na pierwszym planie, a może trochę z boku. Twórca „Opowieści o dwóch miastach” tak misternie tka ich charaktery i cechy szczególne, że potrzebuje zaledwie chwili, by je przybliżyć, a potem zatopić w naszej wyobraźni.

Nie idzie przy tym na łatwiznę i mimo że znajdziemy tu portrety, które jednoznacznie idą w stronę zła czy dobra, tak wiele osób skrywa w sobie więcej niż możemy się tego spodziewać. Największy poczciwiec może paść ofiarą długoletniego procesu. Zatwardziały arystokrata broniący swojej odrębności okazać serce i miłość w momencie najwyższej próby. Do tego Dickens ma pazur i z ironiczną lubością rozprawia się z wszelkimi pozorami. Egoizmu pod płaszczykiem dobroczynności, ignorancji wobec słabszych, kombinatorstwa i kunktatorstwa czy zwyczajnej zawiści skrywanej za szerokimi uśmiechami.

Co bardzo ważne przy całej świadomości, że struktura społeczeństwa daleka jest od równowagi i uczciwości, nie ma tu popadania w smutki i egzaltację. Autor co prawda widzi wszelkie niedopatrzenia, ale nie pozwala by pesymizm przesłonił to, co dobre. Wbrew często urągającym warunkom bytowym jest tu miejsce na oddanie, opiekę i wiarę w to, że zawsze znajdą się jednostki o ogromnym sercu, dzięki którym malutcy poczują się trochę lepiej, a ściskani przez protegowanych czy rodzinę dostaną swoją szansę na wolność i samodzielne życie.

Być może, a nawet i na pewno powyższe słowa to zbyt mało, by oddać wspaniałość jaką niewątpliwie jest „Samotnia”. Nie bez powodu Stephen King czy J.K. Rowling czerpali z niej inspirację. To pozycja porywająca mimo upływu lat, prosta i pełna kontekstów jednocześnie. Złożona w swej przystępności i zabierająca w wspaniałą, na poły nostalgiczną podróż. Charles Dickens pokazuje w niej swój geniusz, który nic nie traci mimo upływu lat. Czasy się zmieniają, ale uczucia pozostają te same i wybitny autor znakomicie umie to odzwierciedlić na kolejnych stronach. Myślę, że w wypadku gdy dostajemy do ręki przepiękne, pieczołowicie wykonanie najnowsze wydanie w dwóch tomach, ogromnym nietaktem byłoby zostawić je na półce księgarni. To istny wzór na to, jak powinno się traktować klasykę i oddać szacunek jej wielkości.

Patryk Rzemyszkiewicz