Palace – tam nawet ściany płakały

– Trudno sobie nawet wyobrażać, co ciocia przeszła w Palace – mówi Jarosław Błażusiak. – Mój dawny znajomy, który przeszedł również przesłuchiwania w katowni, mawiał zawsze, że „tam nawet ściany płakały”. I ten opis do mnie najbardziej przemawia. „Lena” o swojej męczarni pisała krótko: „Na gestapo już od pierwszego dnia zaczęła się gehenna przesłuchania, bicia, wieszanie na drzwiach itp. Tam też miałam wybite zęby”. I więcej o Palace nie napisze. Po wielu latach o tym, co ją spotkało, opowiedziała zięciowi. Jednak też w bardzo oszczędnych słowach. Bo kto może dziś zrozumieć tamten czas i tamte tortury – bicie, głodzenie, polewanie lodowatą wodą? Kto zrozumie śmierć z zamarznięcia i maleńkie cele, w których jednocześnie przebywało po kilkadziesiąt stłoczonych, poranionych osób? Kto zrozumie tamto cierpienie, krew na ścianach i podłodze? Tu przez lata okupacji Niemcy zamordowali trzysta osób, a torturowali cztery tysiące.

– Mama musiała cierpieć niewyobrażalnie. Niemcy wściekli byli na tych, którzy nikogo nie sypnęli mimo tortur, bardzo drażniły ich niezłomne kobiety – mówi pani Bogna. – Gdy matkę pojmali, towarzysze broni dziadka obawiali się więc rezultatu przesłuchania Heleny. Nawet najwięksi twardziele, mężczyźni, czasem nie wytrzymywali tortur i sypali. Dziadek jednak miał spokojnie powiedzieć do swoich dowódców: „Nie bójcie się, ona nikogo nie wyda”. Znał swoją córkę doskonale. Faktycznie nie wydała nikogo.

Modlitwa Heleny

„Nie wiadomo, czy Helena przeżyła pobyt w Palace i czym wyskrobała swoją modlitwę na ścianie. Może kawałkiem cegły” – można było przeczytać do niedawna w jednym z internetowych opracowań na temat Błażusiakówny. Jak już wiemy, Helena wojnę i pobyt w Palace przeżyła. Ponadto modlitwę wydrapała na ścianach swojej celi nie cegłą, lecz własnym wybitym zębem. Opowiedziała o tym po latach rodzinie. Osiemnastolatka pozostawiła wstrząsający ślad: napis na murze w celi numer trzy. Różni więźniowie pozostawiali w celach, na korytarzu czy w toalecie inskrypcje. Jedni pisali, czym się zresztą dało, tylko nazwisko, inni wydrapywali inicjały. Bywało, że wypisywali czas pobytu i miejscowość, skąd pochodzili. Chcieli pozostawić po sobie jakiś ślad na wypadek, gdyby przepadli bez wieści. Istniało wówczas jakieś prawdopodobieństwo, że kolejny więzień Palace napis przeczyta i przekaże po wyjściu na wolność rodzinie. Helena wyryła natomiast modlitwę – wiersz. Jedyny taki w całej katowni.

„Mamo, nie płacz, nie.

Niebios Przeczysta Królowo,

Ty zawsze wspieraj mnie.

Zdrowaś Mario, Łaskiś Pełna

Zakopane Palace, cela nr 3, ściana nr 3. Błażusiakówna Helena

Wanda, lat 18, siedzi od 25 września 44”.

Najpewniej Helena pozostawiła napis pod koniec pobytu w katowni. W Palace przebywała siedem długich tygodni.