1. Larsson był feministą

Jako nastolatek pisarz widział, jak jego przyjaciele gwałcą młodą dziewczynę. Nigdy o tym nie zapomniał – w swojej działalności dziennikarskiej nierzadko pisał o problemie przemocy seksualnej, jakiej doświadczają kobiety ze strony mężczyzn. Sam przeszedł w młodości obowiązkową służbę wojskową, a po jej ukończeniu poleciał jako wolontariusz do Erytrei – miał tam kontakty w marksistowskim ruchu wyzwoleńczym EPLF i pomagał szkolić bojówki kobiet-partyzantek w posługiwaniu się granatnikami. Larsson stworzył też bardzo silną kobiecą postać – Lisbet Salander, której gniew, żądza zemsty za doznane przez mężczyzn cierpienia, przebijają się na kartach jego powieści. Z drugiej strony, był on krytykowany, np. przez publicystę „The Oberver” i „The Guardian” Adama Cohena za to, że zajmował się głównie problemami białych kobiet. Brytyjczyk wspomniał o tym w kontekście publikacji Larssona o „honorowym zabójstwie” dwóch kurdyjskich kobiet w Szwecji. Cohen uważał, że treści napisane przez Larssona były seksistowskie i rasistowskie. Seksistowskie, ponieważ próbowały – zdaniem Cohena – bronić sprawców, m.in.za pomocą stwierdzeń, że „nie można za zbrodnie pojedynczych ludzi obwiniać wszystkich mężczyzn-imigrantów”. Rasistowskie dlatego, że miały odwracać uwagę od przemocy stosowanej przez mężczyzn rasy białej.

2. Larsson był pracoholikiem

Larsson znany był również ze swojej pracowitości. Jako pracoholika wspominają go ponoć niemal wszyscy, którzy mieli okazję go poznać. Mężczyzna pełnił funkcję redaktora w kilku czasopismach, pisał książki (skończył trzy z serii Millennium: „Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet”, „Dziewczyna, która igrała z ogniem”, „Zamek z piasku, który runął”, publikował cotygodniowe artykuły, był także wykładowcą. Znajomi ostrzegali go nie raz, by bardziej zadbał o swoje zdrowie, odpoczął, spróbował ograniczyć palenie – a po papierosy sięgał często i od lat. On jednak konsekwentne takie ostrzeżenia ignorował, napędzała go „pasja pracy”.

3. Majątek, którego nie odziedziczyła ukochana kobieta

Stieg Larsson przez wiele lat pozostawał w związku z Evą Gabrielsson, którą poznał, gdy miał 18 lat. Przyszły pisarz pracował jako dziennikarz, jednak w 2004 roku udało mu się skończyć i sprzedać sztokholmskiemu wydawcy swoją pierwszą powieść kryminalną. I Larsson, i Gabrielsson, mieli nadzieję, że książka zostanie dobrze przyjęta w Szwecji, a może i Niemczech. Zaplanowali, że pierwszy dochód ze sprzedaży poświęcą na spłatę kredytów i kupią sobie letni domek na którejś ze szwedzkich wysp.

Gabrielsson w wywiadzie dla „The Guardian” wyznała, że w czasie przed publikacją pierwszej z książek z cyklu czuła, że stanie się coś strasznego, że jednemu z nich może się coś stać. Kobieta często podróżowała pociągiem, więc za każdym razem, gdy udało jej się dotrzeć do kolejnych stacji, dzwoniła do partnera, by go o tym poinformować. 9 listopada 2004 roku sama jednak otrzymała telefon – od jednego z kolegów Larssona, który prosił ją, by jak najszybciej wróciła do Sztokholmu, bo dziennikarz trafił do szpitala. Larsson doznał rozległego ataku serca po wejściu po kilku piętrach schodów do swojego biura (winda akurat nie działała). Nigdy nie odzyskał przytomności i zmarł tego samego dnia po południu.

To, co nastąpiło później, zaskoczyło Gabrielsson: zarówno pierwsza, jak i druga i trzecia część cyklu Millenium (Larsson planował napisać ich o wiele więcej) zaczęły się sprzedawać świetnie nie tylko w Szwecji i Niemczech, ale na całym świecie. W 2008 roku Szwed był nawet drugim – po Kheledzie Hosseinim – najpopularniejszym autorem świata. Jednak, jako że nigdy nie wziął ślubu z Gabrielsson i nie pozostawił testamentu, prawa do jego majątku mają ojciec i brat dziennikarza, z którymi ten przez lata nie miał kontaktu. Panowie do 2020 roku zarobili na książkach i ich filmowych adaptacjach około 30 milionów euro.

W mediach wiele mówi się o konflikcie Gabrielsson z rodziną Larssona. Jak było naprawdę? Kobieta napisała na temat swojego związku z pisarzem dwie książki. W pierwszej z nich odnosi się właśnie do relacji z rodziną partnera – jak zaznaczyła we wspomnianej już rozmowie z „Guardianem”, „miała dosyć przedstawiania jej w mediach jako wariatki”. Druga książka, według samej autorki, jest jednak ważniejsza – porusza temat żałoby. Tego, co oznacza strata bliskiego człowieka, z którym dzieliło się życie przez kilkadziesiąt lat.

4. Związek, który nie mógł być zalegalizowany

Dlaczego więc, skoro tak się kochali, nie wzięli ślubu? Odpowiedź Gabrielsson jest jasna: w Szwecji osoby pozostające w związku małżeńskim mają obowiązek opublikować swój adres. Larsson większość swojej dziennikarskiej kariery poświęcił na opisywanie działań skrajnej prawicy, relacjonował m.in. w 1999 roku sprawę zabójstwa Björna Söderberga, którego dokonali szwedzcy neonaziści. Para obawiała się, że w związku z tym i życie Larssona może być zagrożone – na drzwiach ich kawalerki zawsze widniało tylko nazwisko Gabrielsson. Jednego zamachu na dziennikarza jednak dokonano – gang skinheadów zgromadził się kiedyś z kijami bejsbolowymi przed drzwiami redakcji, w której Larsson pracował – mężczyźnie udało się wyjść z budynku tylnymi drzwiami. Jego nazwisko i zdjęcie paszportowe znaleziono również w dokumentach faszysty aresztowanego przez policję za morderstwo polityczne. W 1993 roku z kolei aresztowano grupę skrajnie prawicowych aktywistów, nakłaniających do zabójstwa Larssona. Wraz ze swoją partnerką nie zdecydował się on na małżeństwo właśnie z powodu obaw o własne bezpieczeństwo. Oboje jednak mieli obrączki – dziś Gubrielsson nosi obie.

5. Czy Larsson zgodziłby się na to, by ktoś inny kontynuował jego pracę?

Choć Larsson planował napisanie dłuższej serii, zdążył stworzyć jedynie trzy książki z cyklu Millenium. Opublikowane po jego śmierci powieści sprzedawały się jednak tak dobrze, że postanowiono kontynuować jego dzieło i zadanie to powierzono Davidowi Lagercrantzowi. Mężczyzna również jest dziennikarzem, znanym (a nawet bardzo znanym) wcześniej w Szwecji z powodu napisania biografii ukochanego piłkarza tego kraju – Zlatana Ibrahimovicia. Lagercrantz stworzył trzy powieści z cyklu Millenium: „Co nas nie zabije”, „Mężczyznę, który gonił swój cień” i „Tę, która musi umrzeć”. W serwisie lubimyczytać.pl książki napisane przez Larssona zyskały średnią ocen (w kolejności według tomów): 8,2; 8,2; 8,1, natomiast powieści napisane przez Legercrantza oceniono na: 7,0; 6,6; 6,4.

Zgodę na wydanie nowych powieści wyrazili ojciec i brat Larssona, za to Gabrielsson była temu zdecydowanie przeciwna. Erland i Joakim Larssonowie nie kontaktowali się jednak w tej sprawie z partnerką zmarłego autora – być może domyślali się, że nie byłaby z takiego obrotu spraw zadowolona. Mężczyźni zaproponowali jej w 2009 roku 20 milionów koron, ona jednak odmówiła. Dodała, że znacznie bardziej zależy jej niematerialnych prawach autorskich do spuścizny po Larssonie, czyli m.in. do wyrażania zgody na ewentualne przekłady, adaptacje, kontynuacje. Gabrielsson o napisaniu kolejnej części cyklu dowiedziała się już po jej stworzeniu, sam pomysł na nią nazwała nieporozumieniem, wybór Lagergrantza jako kontynuatora dzieła Larssona – idiotycznym.

Jesteście fanami i fankami twórczości autora serii Millennium? Którą z jego powieści cenicie najbardziej? Czekamy na Wasze odpowiedzi w komentarzach!

[as]