Lem tworzył najróżniejsze scenariusze przyszłości. Pisał o tym, jak wyglądałby świat, gdyby dla ludzi liczył się przede wszystkim seks – i czym by się zajęli, gdyby seksu zabrakło. Pokazywał, jak głupota obraca w gruzy (gwiezdne) imperia. Jak komputery zastępują wolną wolę i przeznaczenie. Łączył technologię z religią i informatykę z czarami. Przeplatał bajki, recenzje, pamiętniki i reportaże, zręcznie żonglując neologizmami i grami słów, humorem i filozofią, grozą i poetyką. Trudno uwierzyć, że wyobraźnia jednego człowieka stworzyła tyle scenariuszy, które zarówno bawią, jak i skłaniają do myślenia. Są tu roboty-zakonnicy i pralki-gangsterzy, jest paranoiczny król i robot z zespołem stresu pourazowego, są ludzie z uporem próbujący żyć pod wodą i inni, wyrzekający się wszelkiego indywidualizmu.

Stworzone przez Lema światy i wersje przyszłości nie są tylko pustymi wydmuszkami, wymyślonymi dla żartu. Jeśli autor przenosi czytelnika w przyszłość lub do odległych galaktyk, nie robi tego po to, żeby zasypać go pseudonaukową terminologią, ale żeby w tym nowym otoczeniu dać mu świeże spojrzenie na odwieczne problemy moralne i filozoficzne. Czytamy o przemyśle, który nie zaspokaja potrzeb, ale je tworzy, o bezmyślnym poszukiwaniu szczęścia, o wierze i wolnej woli, o ryzyku związanym z konsumpcjonizmem, wyścigiem technologicznym i rozwojem sztucznej inteligencji. Przy tym Lem nie moralizuje, ale do wszystkiego podchodzi z humorem. Często wychodzi od jakiegoś pomysłu i stopniowo rozwija go, aż eskaluje i ociera się o absurd.

„Fantastyczny Lem” to doskonały papierek lakmusowy, pozwalający każdemu czytelnikowi ocenić, które teksty autora najbardziej do niego przemawiają. Tych piętnaście próbek twórczości Lema daje nam przedsmak bogactwa jego wyobraźni i różnorodności poruszanych tematów. Prawdopodobnie nie wszystkie przypadną do gustu każdemu czytelnikowi, ale każdy powinien znaleźć tu coś dla siebie. Z pewnością dla wielu będzie to początek wielkiej czytelniczej przygody.

Agnieszka Kruk