Stan wojenny był bez wątpienia jednym z najbardziej dramatycznych wydarzeń w najnowszej historii Polski. Władza komunistyczna po raz kolejny otwarcie wystąpiła przeciw narodowi. Powołując się na groźbę sowieckiej interwencji, na ulice naszego kraju wyprowadziła wojsko i czołgi. Kraj – de facto – znalazł się w obliczu wojny domowej.

Jak doszło do wprowadzenia stanu wojennego? Kto o tym zadecydował? Jak wyglądały te dni? Jak Polakom żyło się podczas stanu wojennego? Jakie były jego konsekwencje?
Na te i wiele innych pytań odpowiada Anna Mieszczanek w swojej najnowszej książce pod tytułem „Dzień bez teleranka. Jak się żyło w stanie wojennym”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Muza. Autorka jest dziennikarką.

Swoją książkę podzieliła na siedem rozdziałów. Wykracza ona bowiem poza ramy stanu wojennego. W ogóle po skończonej lekturze uważam, że jej tytuł jest nieco mylący. Autorka nie skupiła się bowiem na życiu zwykłych Polaków, na niecodziennych niedogodnościach i trudnościach. Jej książka to swoiste pomieszanie reportażu z pracą historyczną. Szkoda, że Anna Mieszczanek nie zdecydowała się na jeden gatunek, być może byłoby to z pożytkiem dla lektury. Tymczasem dostaliśmy wiele historii, wiele faktów i nazwisk, które jednak nie przyczyniają się do płynnego czytania. Jej lektura wymaga uwagi i skupienia. Wynika to także ze stylu autorki. Jeśli ktoś się spodziewa porywającego reportażu o codzienności w stanie wojennym, może się nieco rozczarować.

Tytuł książki nawiązuje oczywiście do dnia 13 grudnia 1981 roku, kiedy to telewizja zamiast „Teleranka” wyemitowała orędzie generała Wojciecha Jaruzelskiego. Orędzie, w którym to generał kilkukrotnie mijał się z prawdą. Dość powiedzieć, że stan wojenny został wprowadzony nielegalnie – nawet w myśl prawa Polski Ludowej. W rozdziałach „ani słowa o Teleranku” i „Wigilia 1981” autorka opisuje, jak doszło do wprowadzenia stanu wojennego. Dużo miejsca poświęca polityce. Pisze o internowanych, o aresztowanych, o zbrodniach stanu wojennego, za które do dziś nikt nie poniósł odpowiedzialności. Rok 1982 Mieszczanek określiła mianem „nowego wspaniałego świata”. To oczywiście ironia, dla kogóż bowiem życie w tamtym czasie mogło być „wspaniałe”? Z pewnością nie dla zwykłych Polaków, umęczonych staniem w kolejce po artykuły pierwszej potrzeby. Nie dla wszystkich ofiar ludowego wojska i organów bezpieczeństwa. Nie dla ich rodzin, które rozpaczały po stracie najbliższych.
Książkę ubogacają zdjęcia i liczne materiały źródłowe. Autorka cytuje fragmenty prasy, przemówień ówczesnych decydentów, materiałów „Solidarności”.

Reasumując „Dzień bez teleranka. Jak się żyło w stanie wojennym” to ciekawa pozycja, traktująca o niemal wszystkich aspektach tego wydarzenia. Anna Mieszczanek pisze bardzo szczegółowo, śledząc losy zarówno ludzi władzy, jak i opozycji. Dla wszystkich zainteresowanych tematem.

Wojciech Sobański