Kluby książki są kobietą?

Jedną z prekursorek działań tego typu należy uznać amerykańską dziennikarkę Margaret Fuller, która w na początku XIX wieku spotykała się ze znajomymi kobietami i dyskutowała o literaturze. Wówczas, w dziewiętnastowiecznym patriarchalnym społeczeństwie, była to również dla kobiet okazja do spotkania się i wymiany poglądów. Ich wspólne rozmowy były szansą na zrozumienie siebie i otaczającego ich świata. Świata, który tak chętnie wykluczał ich z krajobrazu uniwersyteckiego.

Dzisiaj kluby książki dalej wyjaśniają świat, posługując się literaturą. Są platformą wymiany myśli i poglądów, nierzadko również bezpośrednią szansą dla autorów na dotarcie do czytelników. Przejście z do przestrzeni wirtualnej – widoczne już przed pandemią – sprawiło, że wiele dyskusji zamiast w kameralnych pięcio czy dziesięcioosobowych grupach, przy kawie i ciastkach, odbywa się za pośrednictwem forów internetowych, aplikacji dostępnych na smartfony oraz grup na Facebooku.
Nie do przecenienia jest również wpływ klubów książki prowadzonych przez znane osobistości na rynek książki. Taka rekomendacja pozytywnie wpływa na sprzedaż, odbiór i „widzialność” książek na księgarnianych półkach.

Klub książki z pałacu Buckingham

Na początku tego roku informowaliśmy o inicjatywie, z jaką wyszła księżna Kamila. Członkini brytyjskiej rodziny królewskiej zainicjowała internetowy klub książki o nazwie „Czytelnia Księżnej Kornwalii” („The Reading Room”). Klub będzie selekcjonował książki dla czytelników w różnym wieku i różnego pochodzenia, aby jak najwięcej osób mogło skorzystać z propozycji księżnej Kornwalii.

Pierwszą książką polecaną przez mieszkankę pałacu Buckingham był „Chłopiec, kret, lis i koń”, powieść rysunkowa spisana i rozrysowana przez Charliego Mackesy’ego, która na polskim rynku ukazała się nakładem wydawnictwa Albatros. Księżna Kamila nie tylko poleca książki, ale również, za pośrednictwem profilu na Instagramie, przeprowadza rozmowy z ich autorami. A także udostępnia im swoje łamy; z możliwości polecania lektur za pośrednictwem królewskiego konta na Instagramie skorzystała m.in. urodzona we Francji turecka powieściopisarka Elif Shafak.

 

 

 

 

Wyświetl ten post na Instagramie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Post udostępniony przez The Reading Room (@duchessofcornwallsreadingroom)

W USA – Oprah Winfrey i Kim Kardashian

Największym i najważniejszym amerykańskim klubem książki jest ten sygnowany nazwiskiem prezenterki Oprah Winfrey. Zarazem to jedna z najstarszych tego typu inicjatyw – wywodzi się z emitowanego w telewizji w latach 90. programu Oprah’s Book Club. Sprzedaż książek, które Amerykanka prezentowała i polecała w swoim programie, momentalnie wzrastała. Tak jak i wzrastała rozpoznawalność na rynku książki samej Oprah, która przekształciła swój program w klub książkowy.
Obecnie dołączenie do samego klubu Oprah's Book Club 2.0, jak i dyskusja nad książkami (za pośrednictwem portalu goodreads) jest darmowe, za to powieści należy zdobyć własnym sumptem – z lokalnej biblioteki czy księgarni. Rola Oprah sprowadza się do doradzania co, według niej, warto czytać. W najnowszym wpisie na stronie oprah.com i opublikowanej przez Winfrey zapowiedzi wideo, zawarte są polecenia sięgnięcia po cztery książki nominowanej do Pulitzera Amerykanki Marilynne Robinson: „Gilead”, „Home”, „Lila” i wydaną w 2020 roku powieść „Jack”.

Za Oprah Winfrey podążyły inne gwiazdy amerykańskiego showbiznesu. Swoje listy z rekomendacjami przygotowują aktorki Reese Whiterspoon, Emma Roberts i Florence Welch, wokalistka zespołu Florence and the Machine. Do początku zeszłego roku specyficzną, bo poruszającą tematykę feministyczną listę miała również znana z roli Hermiony w ekranizacjach „Harry’ego Pottera” Emma Watson. I chociaż aktorka już przestała rekomendować książki do przeczytania, to grupa w portalu goodreads, na której pojawiały się jej propozycje, ciągle istnieje.

Swoją propozycję klubu książkowego szeroko anonsowała w 2017 roku również Kim Kardashian. Celebrytka miała go założyć wraz z modelką Chrissy Teigen i stylistką fryzur gwiazd Jen Atkin. Wybrały nawet, wspólnie, pierwszą pozycję – „W objęciach jasności” Betty J. Eadie, czyli, jak wspominała sama Kardashian, książkę, do której przeczytania zachęcał ją ojciec jeszcze w czasach licealnych. Niestety, przyszła book-influencerka była wówczas zajęta imprezowaniem i spotykaniem się znajomymi; na lekturę nie znalazła czasu. Podobnie stało się z rozwinięciem i podtrzymaniem jej pasji do literatury – po klubie książkowym Kim Kardashian nie ma już śladu.

Model biznesowy

Powstają również inicjatywy łączącę literaturę z biznesem i z nowymi technologiami. Przykładem może być aplikacja Literati, w której opłacając miesięczny abonament, dostajemy (pod warunkiem, że mieszkamy na terenie Stanów Zjednoczonych...) na podany adres nową książkę do przeczytania. Przypomina to obecne i nad Wisłą boxy książkowe i subskrypcje na nowe e-booki (by wymienić chociażby ArtRage), odróżnia jednak dostęp do specjalnej aplikacji, która służy za forum wymiany myśli i poglądów. A także fakt, że za dobór książek odpowiedzialne są wpływowe osoby: milioner Richard Branson, koszykarski mistrz NBA Stephen Curry czy amerykańska pisarka i dziennikarka Susan Orlean. Najnowszą propozycją zaproponowaną przez Bransona jest „Zaczynaj od DLACZEGO” Simona Sinka.

A w Polsce?

W odróżnieniu od krajów anglosaskich, w Polsce model „gwiazdorski” nie przyjał się. Gwiazdy kina, aktorki, modelki i sportowcy nie tworzą regularnych „polecajek” książkowych. Ich rolę częściowo przejmują booktuberzy i bookstagramerzy, którzy – niczym dziennikarze z opiniotwórczej prasy i audycji radiowych – za pośrednictwem kanałów w mediach społecznościowych opiniują i opisują książki. Tylko gdzie tutaj miejsce na dyskusje?

W Polsce dyskusyjne kluby książki funkcjonują przede wszystkim przy bibliotekach. Dodatkowo, za pośrednictwem sieci wojewódzkich bibliotek publicznych, ich praca jest wspierana przez Instytut Książki. Jak zauważa Justyna Hak, koordynatorka z Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Zielonej Górze, w samej tylko południowej części województwa lubuskiego klubów tych jest aż 90. Dzięki pomocy IK każdy klubowicz otrzymuje do przeczytania omawianą książkę – na miesiąc czy dwa, zależnie od częstotliwości spotkań. Lektury i ich tematyka wybierana jest przez samych klubowiczów, w porozumieniu z bibliotekarzami i koordynatorami. Hak dodaje, że nacisk jest kładziony na to, by była to literatura piękna (z różnych dziedzin), a także literackie nowości. Książki, po przeczytaniu, zyskują drugie życie. Wspierają księgozbiory mniejszych placówek bibliotecznych czy na przykład szpitali.

Aby znaleźć Klub Książki w okolicy można skorzystać z wyszukiwarki Dyskusyjnych Klubów Książki, która znajduje się na stronach internetowych Instytutu Książki.

Oprócz inicjatyw związanych z Instytutem Książki istnieją również projekty oddolne. Jednym z nich jest, obchodzący w tym roku swoje drugie urodziny, Zamkowy Klub Książki w poznańskim Centrum Kultury Zamek. Klub ten powstał trochę z przypadku. Gdy do Joanny Przygońskiej, koordynatorki programu literackiego Zamek Czyta przyszła grupa osób z pytaniem, czy znalazłoby się miejsce w poznańskim centrum kultury, w którym mogliby się spotykać, ta postanowiła, że zorganizuje klub w strukturach CK Zamek. Tematyka literacka jest różnorodna: od klasyków, poprzez literaturę bałkańską, aż po noblistów. Niekiedy jest też powiązana z dziejącymi się w Zamku wydarzeniami kulturalnymi. W przypadku zamkowych klubowiczów zdobywanie książek wiąże się z wizytami w zaprzyjaźnionych bibliotekach i księgarniach, a także z wymianą pomiędzy samymi członkami, której następstwem jest zawiązywanie się nowych znajomości.

Przy okazji pandemii, życie klubu przeniosło się do sieci. Oprócz grupy na Facebooku (gdzie zapisanych jest ponad 200 osób) odbywają się cykliczne spotkania online, w których bierze udział około 10-15 osób. Jak zauważa Przygońska, taka mała grupa to idealna liczba do swobodnej, żywej rozmowy o książkach.

Z uwagi na dużą obecność w Poznaniu ukraińskiej emigracji, po sąsiedzku rozpoczął działanie Zamkowy Klub Książki Ukraińskiej. Spotkania prowadzone przez ukrainistę dr. Ryszarda Kupidurę odbywają się w języku ukraińskim. Wśród poruszanej literatury jest ukraińska klasyka, nowości wydawnicze oraz literatura polska, ale w ukraińskich przekładach.

A czy wy należycie do jakiegoś klubu czytelniczego? I jeśli tak – to wolicie spotkania online, czy na żywo?

[aj]