Pociąg do literatury, czyli książki z motywem kolejowym na Dzień Kolejarza
Któż nie lubi jeździć pociągami? Kolej od lat kojarzy się z wakacjami i wycieczkami, powrotami w rodzinne strony i wyjazdami w nieznane. A wiadomo, że nic tak nie umila podróży jak literatura! Mamy pomysł: może w takt mknącego po szynach pociągu poczytać o… kolei? Zapraszamy na przegląd książek, w których to właśnie pociągi są głównym tematem. W sam raz na przypadające 25 listopada Święto Kolejarza.
Pociągi, wielkie stalowe maszyny buchające parą i przemierzające tysiące kilometrów. od lat inspirowały twórców i artystów. Odwołania do kolei znajdziemy zarówno wśród poezji, jak i beletrystyki; nie brak kryminałów, których akcja dzieje się w pociągu, reportaży opisujących wielodniowe podróże kolejowe, książek adresowanych do najmłodszych, a nawet powieści fantastycznych z motywem podróży pociągiem. Kolejowe uniwersum literackie jest pełne dobrej literatury!
Przedział kryminalny
Nie ma chyba słynniejszej powieści, której akcja dzieje się w pociągu – owiana legendą nazwa luksusowego połączenia kolejowego pomiędzy Paryżem a Stambułem znajduje się nawet w jej w tytule. „Morderstwo w Orient Expressie” to jeden z najważniejszych kryminałów mistrzyni powieści detektywistycznej Agathy Christie. Główny bohater, słynny detektyw Poirot podróżując z Turcji do Francji jako pasażer, ma do rozwikłania zagadkę zabójstwa amerykańskiego współtowarzysza podróży, pana Ratchetta.
Powieść Christie była wielokrotnie przekładana na język filmowy, ostatnia jej adaptacja filmowa miała swoją premierę w 2017 roku. W głównych rolach wystąpili Kenneth Branagh, Johnny Depp i Michelle Pfeiffer. Najbardziej znaną ekranizacją jest nagrodzony Oscarem (za drugoplanową rolę Ingrid Bergman) film z 1974 roku w reżyserii Sidney'a Lumeta.
W naszej rodzimej literaturze doczekaliśmy się mistrza powieści grozy, dziś niestety nieco już zapomnianego. Żyjący na przełomie wieków XIX i XX Stefan Grabiński, bo o nim mowa, w swoim pisarstwie zafascynowany był pociągami! Kolej była lejtmotywem jego najsłynniejszego zbioru opowiadań „Demon ruchu”. W zamieszczonych w tomie historiach przewijał się motyw kolei: czy to w postaci wagonów, pociągów, czy chociażby dworców. Większość dzieł Grabińskiego można czytać za darmo i zupełnie legalnie, w serwisie wolnelektury.pl. Wśród nich, jest również opowiadanie „Maszynista Grot”, z którego pochodzi poniższy cytat, wskazujący na zachwyt artysty nad buchającymi parą, stalowymi maszynami.
Rozpoczął się wichrowy pęd, nie krępowany niczym, nie przerywany przystankami, nudą postojów. Grot mijał piorunem jakieś stacje, przemykał jak demon mimo jakieś miasta, przelatywał jak huragan przez jakieś przystanie. Bez przerwy czerpał szuflą węgle, wrzucał je w palenisko, sycił ogień, zgęszczał parę; jak opętany biegał od jaszczyka do kotła, od kotła do jaszczyka, stwierdzał stan wody w wodomiarze, badał ciśnienie pary. (Opowiadanie „Maszynista Grot” z tomu „Demon ruchu”, źródło wolnelektury.pl.)
Audiobooków Stefana Grabińskiego szukajcie w Cyfrowej Bibliotece Fantastycznej, prowadzonej przez organizatorów Festiwalu Pyrkon. Do wyboru macie aż dziewięć nagrań, zrealizowanych w świetnej jakości i z udziałem doskonałych aktorów – zupełnie za darmo!
Fantastyczne pociągi
Czy czytając fantastykę, również możemy się natknąć na kolejowe klimaty? Ależ oczywiście! W końcu science-fiction i fantasy to nie tylko kosmos, elfy i smoki. Akcja jednej z najważniejszych powieści polskiego pisarza Jacka Dukaja ma miejsce w luksusowych wagonach przemierzającego Rosję Ekspresu Transsyberyjskiego. Jeden z wątków dukajowskiego „Lodu” opowiada o podróży matematyka Benedykta Gierosławski, który, na zlecenie carskiego Ministerstwa Zimy, zostaje wysłany do skutego lodem Irkucka, skąd ma wyruszyć na poszukiwanie swojego ojca, podobno umiejącego porozumiewać się z aniołami mrozu – lutymi.
Warto w tym miejscu również przypomnieć wątek kolejowy, obecny w cyklu książek o Harrym Potterze. W powieściach J.K. Rowling młodzi adepci magii do Hogwartu wyruszają z peronu 9 i 3/4 z londyńskiej stacji Kings Cross. Do szkoły docierają, a jakże, specjalnym pociągiem o nazwie Hogwart Ekspres relacji Londyn − Hogsmeade.
Reportaże jako lokomotywa kolejowej literatury
Nie jest zaskakujące, że kolej jest wdzięcznym tematem dla reportażystów. I to zarówno tych kierujących się w stronę literatury podróżniczej, jak i rasowych dokumentalistów. A jak podróżować, to najsławniejszymi pociągami! Nic zatem dziwnego, że tematem wielu książek jest najsłynniejsza linia kolejowa, łącząca drogą lądową Europę z miastami na Dalekim Wschodzie. Koleją Transsyberyjską podróżował Piotr Milewski, barwnie nazywając ją Małą Rosją i portretując za jej pomocą to światowe mocarstwo. Tą samą drogą przemierzał fotograf i podróżnik Piotr Malczewski. Swoją opowieść o tym szlaku kolejowym zilustrował wykonanymi przez siebie fotografiami.
Ci z czytelników, którzy jeżdżąc po Polsce pociągami zastanawiają się, jak to możliwe, że niektóre miasta już nie są połączne kolejowo, bocznice i tory zarastają krzakami, a od dawna nieużywane dworce zamieniają się w wątpliwej jakości centra handlowe, polecamy dwie ksiażki dotyczące zapaści komunikacyjnej. Karol Trammer w swoim „Ostrym cięciu” metodycznie, krok po kroku wyjaśnia, dlaczego z polskimi kolejami jest tak źle, jak jest. Nieskomunikowane pociągi, celowe wygaszanie popytu i doprowadzanie do ich nierentowności, a w konsekwencji przyzwyczajanie Polaków, że kolei nie można zaufać, to tylko niektóre z grzechów kolejnych rządzących ekip, które są wymienione w jego książce.
„Nie zdążę” Olgi Gitkiewicz porusza bardzo podobną tematykę, sama autorka niekiedy posiłkuje się książką Trammera, rozszerzając wątek kolejowy o zaniedbania również w innych gałęziach transportu, takich jak przewozy autobusowe czy infrastruktura rowerowa. Wyłania się z obu książek obraz Polski jako kraju uzależnionego od indywidualnego transportu samochodowego. „Nie zdążę” to reportaże z przystanku i z dworca, z pobocza i z chodnika. Witamy w centrum Europy. Tu trzynaście milionów Polaków ma wszędzie daleko.
Stacja literatura piękna
Pociągi i kolej mogą być pretekstem do snucia historii o życiu. Tak jest chociażby u Hrabala, w którego „Pociągach pod specjalnym nadzorem” transport szynowy jest tylko spektakularnym tłem do opowieści o perypetiach pracującej na maleńkiej stacji kolejowej w Kostomlatach trójce bohaterów: Miloszu Pipce, Zdeniczce i dyżurnym ruchu Całusku. Króciutkie opowiadanie Hrabala doczekało się oscarowej adaptacji w reżyserii Jiří Menzla.
Opowieścią o ludziach jest również książka „Nocny pociąg do Lizbony” Pascala Merciera. Jej główny bohater, Raimund Gregorius, porzuca swoje uporządkowane życie i, mając za przewodnik książkę portugalskiego autora Amadeu de Prado, nocnym pociągiem wyrusza do Lizbony. Gregorius pragnie dowiedzieć się jak najwięcej o portugalskim pisarzu. Odnajduje osoby bliskie de Prado – ich wspomnienia ukazują coraz to inne fakty z życia tego zagadkowego człowieka, który, jak się okazuje, był także genialnym lekarzem i uczestnikiem ruchu oporu przeciw dyktaturze Salazara. Stanie się on dla Gregoriusa „złotnikiem słów”, mistrzem odkrywania nieznanych dotąd aspektów życia.
Wagony do niej podoczepiali, pełne historii dla dzieci
Na koniec nie sposób nie wspomnieć o książkach i książeczkach adresowanych dla dzieci. Wśród nich o tej będącej od lat w kanonie lektur szkolnych. „O psie który jeździł koleją” Romana Pisarskiego to, oparta na faktach!, opowieść o wyjatkowym psie imieniem Lampo, który pewnego dnia zjawił się na stacji kolejowej w Marritimie. Przygarnia go tamtejszy zwiadowca; okazuje się, że Lampo ma pewien dar, potrafi sam podróżować pociągami i zawsze wracać do domu. Pisarski na kartach swojej książki umieścił ciepłą historię przyjaźni między człowiekiem i zwierzęciem, opowieść o przywiązaniu i tęsknocie.
Wzruszającą „pociągową” książką dla dzieci jest również „Charlie Ciuch-Ciuch” Beryl Evansa. Evans to pseudonimem literacki pewnego całkiem znanego pisarza, którym jest... Stephen King! Boicie się nabyć dla swoich pociech książkę sygnowaną przez autora horrorów i thrillerów? Chociaż historia sympatycznej lokomotywy pojawiła się po raz pierwszy w trzecim tomie cyklu „Mroczna wieża”, to nie ma powodu do obaw! „Charlie Ciuch-Ciuch” to ciepła historia o przyjaźni parowozu Charliego, na pozór zwyczajnej „ciuch-ciuch-ciuchci” z maszynistą Bobem.
Jednym z najważniejszych dzieł Juliana Tuwima jest wiersz „Lokomotywa”, którego również nie może zabraknąć w tym zestawieniu. Widoczna jest u polskiego poety fascynacja, tak jak u Grabińskiego, techniką i maszynami, tak popularna na przełomie wieków. Wiersz Tuwima jest lubiany przez dzieci ze względu na swój rytm (przypominający takt szyn), a także liczne wyrazy dźwiękonaśladowcze. „Lokomotywa” przetłumaczona została na szereg języków obcych, w tym na jidysz, esperanto, rosyjski i angielski. Wiersz doczekał się również wielu adaptacji; zarówno w formie animacji i filmów, jak i gier planszowych, a także utworów hip-hopowych.
Przez góry, przez tunel, przez pola, przez las,
I spieszy się, spieszy, by zdążyć na czas,
Do taktu turkoce i puka, i stuka to:
Tak to to, tak to to , tak to to, tak to to.
„Lokomotywa”, Julian Tuwim
A dla ciekawskich maluchów przeznaczona jest książka Marcina Brykczyńskiego (tekst) i Artura Nowickiego (ilustracje) „Opowiem ci, mamo, co robią pociągi”. Ta kolorowa, napisana z humorem książeczka pozwoli się wybrać w podróż pociągiem i poznać bogaty świat kolei: dworce, parowozy, najdziwniejsze pojazdy szynowe i mapę szlaków kolejowych. Wraz z autorami odwiedzimy muzeum lokomotyw, parowozownie, a także przejedziemy się kolejką górską. „Opowiem ci, mamo, co robią pociągi” to wspaniały sposób na rozpoczęcie kolejowej przygody, tak dla maluchów, jak i ich mam i ojców. Może ta nieduża, ledwie 28 stronnicowa książeczka będzie przyczynkiem do rozpoczęcia wielkiej, rodzinnej kolejowej wyprawy?
Wiecie już, którą książkę weźmiecie w swoją kolejną podróż pociągiem?
[aj]
komentarze [10]
'Muzeum dusz czyśćcowych' oraz 'Lenin w pociągu' :)
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
cykl PĘKNIĘTA EUROPA Hutchinsona!!!
https://lubimyczytac.pl/cykl/17534/peknieta-europa
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/3766803/dziewczyna-z-pociagu
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
A Paul Theroux
https://lubimyczytac.pl/autor/25232/paul-theroux
Połowa książek o podróży koleją
Użytkownik wypowiedzi usunął konto