Właśnie o tym traktują „Wygnani do raju”. O ludziach, którzy opuścili Polskę wskutek wydarzeń Marca 1968 i nastrojów przesyconych antysemityzmem. Czasem wyjeżdżali z rodzinami, innym razem musieli walczyć w pojedynkę. Niektórzy z nich byli przygotowani do wyjazdu, ale wielu sytuacja zmieniła się tak szybko, że należało podjąć szybko decyzję i znaleźć miejsce, które pozwoli na normalne życie.

Dla osób, z którymi rozmawiała Krystyna Naszkowska tytułowym rajem okazała się Szwecja. Kraj, który osobom chętnym do zaakceptowania pewnych warunków oferował szansę na rozwój. Jednak pod wieloma względami, to nie tylko książka o Polakach żyjących na obczyźnie. Ten punkt wyjściowy pozwala przyjrzeć się wielu bieżącym sprawom i nie chodzi tu tylko o palący problem dzisiejszych emigracji z Afryki.

Interesującym aspektem jest choćby sama reakcja na nową rzeczywistość. Próba przystosowania się i zrozumienia zupełnie odrębnej od rodzimej kultury. To także forma rozliczenia się z utraconą rzeczywistością. Próba konfrontacji z tym, co się wydarzyło, a co mogło mieć miejsce wskutek innego rozwoju wydarzeń. Forma szczerego rozliczenia z przeszłością i docenienia teraźniejszości.

Przede wszystkim książka Naszkowskiej to kilka nieszablonowych historii. Często z pogranicza etosu od pucybuta do milionera. Przykuwające uwagę tym, jak niezbadane są koleje naszego losu i pozorna trauma, może okazać się zasnutą mgłą szansą na lepszy początek. Z której strony na tą lekturę nie spojrzeć, to zbiór opowieści wartych poznania, których perspektywa wielu z nas może pobudzić do działania.

Patryk Rzemyszkiewicz