Istnieje około dwustu definicji terroryzmu, co znaczy tyle, że definicja terroryzmu nie istnieje. Staje się on pojęciem o nieskończonej niemal rozciągłości i właściwie można nim żonglować, jak się, komu podoba. Jest zjawiskiem raczej intuicyjnym niż definicyjnym – każdy wyczuwa, czym jest terror, ale ujęcie tego w encyklopedyczną formułkę jest niemożliwe.

Czytając „Polskich terrorystów” z każdą kolejną stroną zastanawiałem się, do kogo skierowana jest ta książka i kto tak naprawdę się w niej odnajdzie. Choć interesująca nie jest, to jednak jest to wydawnictwo, które w jakiś zaskakujący sposób opowiada o polskim terroryzmie przełomu XIX i XX wieku, bo i temat nie jest łatwy, i nie podano go też w zbyt przystępny sposób.

Odniesienie do powyższego cytatu z ostatnich stron „Polskich terrorystów” pozwala zrozumieć, że również partyjne bojówki licznie działające na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego (i nie tylko) bezsprzecznie mogą zostać podciągnięte pod wspólny mianownik terroru. I co również ważne, na porządku dziennym były zamachy bombowe, choć rzadko udane, napady na banki, stacje kolejowe czy okienka pocztowe w celu pozyskania środków na dalszą wywrotową działalność. Przez długi czas były to działania pozbawione planowania, logiki, określonej koncepcji, przeprowadzane chaotycznie i na ogół bez pozytywnego skutku. Dopiero Józef Piłsudski, któremu daleko jeszcze było do komendanta, położył podwaliny pod szkolenia Grup Bojowych PPS. Z chaosu stopniowo wyłaniał się porządek, choć wciąż były to bardzo nieprzemyślane działania. Do legendy przeszła już akcja pod Bezdnami dotycząca przejęcia pociągu pocztowego przewożącego sporo gotówki, akcja, która mogła pozbawić życia kilku kolejnych premierów II RP. Wojciech Lada obszernie i obrazowo opowiada o działalności mężczyzn, ale też kobiet zaangażowanych w walkę z zaborcą, dotyka tematu produkcji bomb i przemytu broni. Pojawiają się nazwiska, które dziś noszą ulice, pojawiają się ludzie, którzy swoim działaniem starali się zrobić coś dobrego, nie zwracając uwagi na to, czy naciskają spust pistoletu, czy rzucają bombę w tłum. Liczyć miał się efekt.

I choć w jakiś sposób ciekawa, nie jest to publikacja, po którą sięgnąłbym ponownie. Nadmierna liczba cytatów i odniesień do określonych osób bądź zdarzeń sprawiła, że nie czułem w trakcie lektury tego wszystkiego, na co liczyłem, zanim sięgnąłem po „Polskich terrorystów”. Na mały dreszczyk emocji i to, że nie będę w stanie się od niej oderwać.

Artur G. Kamiński