„Głosy Pamano” (napisane w 2004 r.) wydają mi się powieścią o mniejszym ciężarze gatunkowymi niż bestsellerowe „Wyznaję”. Są także łatwiejsze narracyjnie, czego nie należy uznawać za wadę. Polecać je będę wszystkim znajomym i nieznajomym. Powody?

Historia, którą opowiada Cabré, osnuta jest wokół sprawy Oriola Fontellesa, nauczyciela, który, szukając dla siebie i żony sielskiej krainy do życia, trafia w latach 50. XX wieku do małego miasteczka Torena u brzegów rzeki Pamano. Szybko zrozumie, że jest to miejsce, w którym ujawniają się wielkie namiętności: te jednostkowe, oscylujące wokół indywidualnych pragnień i żądz, jak i te o wymiarze politycznym, kształtujące Historię, dające zakosztować smaku władzy i potęgi, mocy i siły, i także, niekiedy, upadku. A sam Oriol Fontelles, który na swoje nieszczęście żył w czasie dyktatury generała Franco, przekona się, jak smakują miłość i nienawiść, jak bolą tchórzostwo i bohaterstwo.

Użyłam frazy: „wokół sprawy Oriola”. W powieści dzieje się tak (znamy ten zabieg już z „Wyznaję”), że historia opowiadana jest wielotorowo i wielopoziomowo. Oriol zdaje się być w centrum zdarzeń, który się „dzieją”, choć nie jest on ich sprawcą czy motorem. O tego bohatera upominają się inni, także żyjący wiele lat później niż on sam (nadbudowany nad historią bohatera spinający całość klamrą wątek nauczycielki Tiny z początków XXI w.) i wciągają go w swoją grę. Tym sposobem skromny nauczyciel może znaleźć się jednocześnie po obu stronach politycznej barykady frankistowskiej rzeczywistości małego hiszpańskiego miasteczka. Może być mężem i kochankiem, ojcem dziecka, choć nie wiadomo ostatecznie, czy naprawdę jest. Może wreszcie - martwy - stać się przedmiotem targów o kształt pamięci o nim samym. I prawdy, trudnej, niewygodnej, niemożliwej do przyjęcia, niechcianej, niepokojącej...

Ci, którzy próbują zawłaszczyć Oriola dla siebie, bywają despotyczni i bezwzględni. Niektórym z tych bohaterów sprzyjamy. Nie liczmy jednak, że autor powieści pozwoli nam poczuć się komfortowo. „Głosy Panamo” mają tę zaletę, że po lekturze pozostaje niepewność. Długo nie będziemy wiedzieć, jeśli w ogóle, komu w tej historii należałoby zaufać, gdybyśmy mieli możność przeczytać ją jeszcze raz, na świeżo, bez wiedzy o bohaterach, którą finalnie zdobyliśmy.

Oriol to aż, ale i tylko, jeden z bohaterów. Ponieważ nie od niego wszystko się zaczęło, muszę wspomnieć o najważniejszej postaci - szalenie bogatej, szalenie despotycznej, szalenie kochającej dziedziczce domu Gravat, pani Elisandzie Vilabrú. To bardzo interesująca osobowość, przekonana, że nie ma rzeczy niemożliwych. Ale o niej - ani słowa! Podziwiajcie lub nienawidźcie - Wasza wola!

Tak, tę opasłą cegłę przeczytałam z prawdziwą przyjemnością.

Tak, ta recenzja nie wyczerpuje ponad 600-stronicowego dzieła.

Justyna Radomińska