Co zabawne – o ile dobrze pamiętam – kilka lub kilkanaście lat temu pewna znana amerykańska (a może brytyjska?) gazeta zrobiła ankietę dotyczącą kłamstwa. Dziennikarze sprawdzili, co dokładnie je poprzedza. Wyniki są dosyć zabawne i świetnie oddają ludzką mentalność. Przed powiedzeniem nieprawdy najczęściej używamy następującego sformułowania: „powiem ci szczerze, że…”. I jak tu komukolwiek w tym świecie wierzyć?

Głównym bohaterem „Ostatniego wywiadu” jest Eshkol Nevo, czyli autor. Chyba. Ewentualnie jego literackie alter ego. Nie jestem w stanie jednoznacznie tego rozstrzygnąć, gdyż nie znam na tyle biografii tego izraelskiego pisarza. Wiem jednak, że bohater cierpi na dystymię (znaną również jako depresja nerwicowa lub depresyjne zaburzenie osobowości), jego przyjaciel umiera, żona chce odejść, córka z nim nie rozmawia, a jakby tego było mało, to ma blokadę pisarską. Dlatego postanawia szczerze odpowiedzieć na pytania przesłane przez pewien mało znany portal internetowy. Narrator nie ma już nic do stracenia, więc chociaż raz w życiu może sobie pozwolić na niczym nieograniczoną prawdę.

Nevo zaczyna więc opowiadać o swoim życiu i chwilach, które pamięta i uważa za ważne. Miesza chronologię, czasem kłamie (do czego się przyznaje), dzieli się skrytymi lękami i pragnieniami, ze strachem zdradza swe najbardziej intymne myśli. Otrzymujemy więc nie tylko przejmujący materiał dotyczący życia wewnętrznego pisarza i człowieka zapatrzonego w siebie, ale i wiarygodną wiwisekcję męskości. Nevo z samokrytycyzmem piętnuje swoje wady, jednocześnie będąc świadomym, jak długo się oszukiwał i tworzył wobec rodziny oraz znajomych fałszywy obraz siebie. Wybielał błędy, nie dostrzegał wad i zawsze stawiał się w pozytywnym świetle. Ale jak to zwykle bywa, refleksja przyszła zbyt późno.

Nevo naświetla swój obraz nie tylko jako członka rodziny, ale i pisarza. Wie, że te dwie role wciąż się przenikają. Rzeczywiste wydarzenia stanowią dla niego natchnienie, co tylko rani najbliższych. Może i fani jego książek nie dostrzegają inspiracji, ale najbliższe otoczenie już tak. Nikt nie jest aż tak głupi. Prowadzi to do napięć i tarć, których nie da się łatwo zaleczyć, gdyż najpierw trzeba by je dostrzec. I zaakceptować jako swój błąd.

„Ostatni wywiad” to bardzo smutna książka. Opowiada o utraconych szansach, egoizmie, niewyciąganiu wniosków, zdradzie, miłości, przyjaźni, rodzinie. Tylko czy roczna spowiedź (tyle czasu zajmuje narratorowi odpowiedzenie na wszystkie pytania) może zaleczyć wszystkie błędy? Przyznanie się do przewin zazwyczaj jest krokiem w dobrym kierunku, gdyż, jak wiemy, prawda bywa wyzwalająca. Jednakże pamiętajmy, że nic nie zastąpi bycia dobrym człowiekiem i dbania o najbliższych przez cały czas, a nie tylko czasami. Nawet kosztem własnego szczęścia.

Nevo dał się poznać w „Ostatnim wywiadzie” jako wyjątkowy pisarz. Stworzył intrygującą i przejmującą opowieść, pełną niuansów i uniwersalnych prawd. Dawno nie czytałem tak odważnej i szczerej książki. Nie wiem, czy obcowałem z arcydziełem, ale nie jestem w stanie wskazać w niej żadnych wad. Naprawdę rzadko czegoś takiego doświadczam. Mam nadzieję, że „Ostatni wywiad” i na was zrobi pozytywne wrażenie. Po prostu na to zasługuje.

Michał Wnuk