Zapewne nikt z nas nie chciałby znaleźć się po niewłaściwej stronie muru. Nawet jeżeli jest on tylko metafizyczny. W końcu nie wszystko, co nas oddziela, jest materialne. Również w małżeństwie zdarza się, że pewne wydarzenie lub zachowanie najbliższej nam osoby powoduje, że coś się zmienia. Nieodwołalnie i nieodwracalnie. A jak sami doskonale wiemy, ludzie nie zawsze otwarcie i szczerze mówią o swoich emocjach. Mur nie powstaje z dnia na dzień.

„Archiwum zagubionych dzieci” Valerii Luiselli opowiada historię nietypowego małżeństwa. Oboje posiadają po jednym dziecku z pierwszych związków i pomimo licznych obowiązków wychowuję je jak swoje. Poznali się podczas nagrywania pejzażu dźwiękowego w Nowym Jorku i ostateczne stanęli na ślubnym kobiercu. Z czasem zaczęli się od siebie oddalać, podążając odmiennymi ścieżkami bardzo podobnych karier – tworzą materiały audio. Efektem ich odmiennych marzeń jest wspólna wycieczka do Arizony (chociaż każde z nich jedzie w innym celu). Zapewne ostatnia. I to właśnie o tej podróży jest „Archiwum zagubionych dzieci”.

Valeria Luiselli stworzyła niezwykle przejmującą powieść drogi o samotności, relacjach, granicach, dzieciństwie, ucieczce i próbie odnalezienia samego siebie. Autorka od pierwszej strony urzeka swym niezwykle szczerym i bezpośrednim językiem. Często senna narracja momentami nabiera niezwykłego przyspieszenia niczym samochód na autostradzie. Dzięki temu mamy okazję przyjrzeć się nie tylko bohaterom książki, ale i nam samym. Czyż nie o to chodzi w naprawdę dobrej literaturze?

Podróż tej czteroosobowej rodziny zestawiona jest z kilkoma istotnymi motywami: udręką meksykańskich dzieci próbujących pokonać amerykańską granicę, słowami przeróżnych książek i piosenek (ze „Spece oddity” Bowiego na czele), a także próbą stworzenia reportażu o Apaczach. Luiselli wychodzi całkowicie obronną ręką z próby okiełznania tak wielu tematów. Do tego przeplata pierwszoosobową narrację pomiędzy matkę i syna, dzięki czemu mamy wgląd również w uczucia dzieci. Ten przewrót pokazuje nam, iż tak naprawdę nasze pociechy wiedzą więcej, niż im mówimy i o niczym innym nie marzą, jak o uszczęśliwieniu swych rodziców.

„Archiwum zagubionych dzieci” to nie tylko książka metaforyczna, ale i niezwykle poetycka. Weźmy, chociażby pudła, które rodzina zabiera ze sobą. Początkowo miały być dla dorosłych, ale i dzieci zapragnęły po jednym dla siebie. Co z tego, że będą puste? Podróż to fantastyczna okazja, aby je zapełnić. Pamiątkami, wspomnieniami i marzeniami.

Valeria Lusielli stworzyła dzieło pełne trafnych spostrzeżeń i przyjemnie zaserwowanych prawd życiowych. Napisała książkę, od której trudno się oderwać, gdyż od pierwszej strony ujmuje nas językiem i szczerością. Zasługuje na wszystkie pozytywne opinie na swój temat. I na waszą uwagę również.

Michał Wnuk