„Dziobak literatury. Reportaże latynoamerykańskie” jest pierwszym krokiem do zapełnienia pewnej luki na polskim rynku wydawniczym. Poza „Głodem” Martina Caparrósa, reportaże z Ameryki Łacińskie, tak tam ważne i popularne, pozostają w Polsce terra incognita. „Dziobak literatury” prezentuje nam jedenaście spojrzeń na różnorodny świat, gdzie pensja profesora na uniwersytecie może wynosić 10 euro miesięcznie (po podwyżce!), gdzie turystom sprzedaje się ziemię z grobu Che Guevary i gdzie w jednym mieście można znaleźć 412 ulic, alei i zaułków nazwanych na cześć tej samej osoby.

W lepszym zrozumieniu całego zbioru i poszczególnych tekstów pomagają wprowadzenia Beaty Szady. Redaktorka zbioru wyjaśnia, że latynoamerykańscy reporterzy szukają cudu w banale. W ten sposób pisząc o popularności napoju o „kolorze sików i smaku gumy do żucia” autor może niepostrzeżenie przejść od gastronomii do tożsamości narodowej. Reporterzy rzucają światło na Pinocheta z perspektywy jego biblioteki i na Garcíę Márqueza z perspektywy jego wizyt u dentysty. I choć wychodzą od banału, to ich przesłanie bynajmniej nie jest banalne, ale głębokie i odkrywcze.

Beata Szady pochyla się też nad warsztatem pracy każdego z autorów (i jednej autorki). Jak pracują i przygotowują swoje teksty? Co cechuje ich styl? Są tu teksty proste, zbliżone do ustnych opowieści, są humorystyczne i są takie, które zachwycają stylem literackim. W zestawieniu z posłowiem Mariusza Szczygła, porównującego latynoamerykańską i polską szkołę reportażu, otrzymujemy nie tylko reportaże, ale także klucz do lepszego ich odczytania.

Nie jestem co prawda zachwycona tytułem, kojarzącym się bardziej z Australią niż z Ameryką Łacińską, ale jego znaczenie zostało zadowalająco wyjaśnione we wstępie. Drugą wadą jest zagmatwany spis treści. Więcej wad nie widzę, jest już tylko czysta przyjemność zagłębienia się w tekstach o Hitlerach z Urugwaju, o brazylijskim „miasteczku bliźniąt”, w którym nie sposób natrafić na bliźnięta, o przeludnionym Meksyku i o pustoszejącym Caracas. W tych tekstach „smutku się nie czyta, smutek się czuje”.

Agnieszka Kruk