O Holokauście napisano już bardzo wiele. Powstały niezliczone książki, naukowe opracowania, świadectwa ocalałych. Literatura obozowa jest niezwykle bogata i ktoś mógłby zapytać, czy do tematu można wnieść jeszcze coś nowego. Wszak – pozornie – wszystko już wiemy. Niemniej jednak ciągle powstają nowe książki na ten temat. Oczywiście jedne są lepsze od innych, a czasem zdarzają się wśród nich prawdziwe perły.

Właśnie takim tytułem – moim zdaniem – jest publikacja pod tytułem „999. Nadzwyczajne dziewczyny z pierwszego transportu kobiecego do Auschwitz”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. Jej autorką jest Heather Dune Macadam, znana amerykańska pisarka. Jej prace na temat Holokaustu cieszą się sporym uznaniem na świecie.
Najnowsza książka tej publicystki jest po prostu znakomita. Czytając ją, miałem wrażenie, że przeniosłem się w czasie i naocznie obserwuję opisywane wydarzenia. Język i styl autorki są perfekcyjne. Wydaje się, że żadne słowo nie znalazło się tam przypadkiem. Heather Macadam z jednej strony pisze prosto i zrozumiale dla każdego, z drugiej zaś czytelnik może uznać, że obcuje z literaturą najwyższych lotów.

Kim są tytułowe bohaterki ? To słowackie Żydówki, które 25 marca 1942 roku w bydlęcych wagonach zostały przewiezione do Auschwitz. Młode kobiety były zupełnie nieprzygotowane na to, co je czeka. Słowackie władze zapewniały, że przez kilka miesięcy będą pracować w fabryce na rzecz III Rzeszy. Niektóre z dziewczyn się nawet ucieszyły. Wszak w ich domach się nie przelewało, panowała bieda. Skoro jechały do pracy – myślały sobie – to zarobione pieniądze można będzie przesłać do domu i tak pomóc rodzicom. Nas – z perspektywy czasu – przeraża takie rozumowanie. Musimy się jednak cofnąć do owego 1942 roku. O Auschwitz wówczas mało kto słyszał. Tak naprawdę obóz koncentracyjny był dopiero w budowie. W żadnym razie nie przypominał straszliwej fabryki śmierci, w którą zamienił się już wkrótce.

Mimo to już był prawdziwym piekłem na ziemi. Miejscem katorżniczej pracy w nieludzkich warunkach. Tak, słowackie Żydówki pracowały. Nie była to jednak z pewnością praca w fabryce ani jakakolwiek praca, którą można by sobie wyobrazić. W potarganych łachmanach, wiecznie głodne, bite, wykonywały pracę niewolników. Bez żadnych narzędzi, gołymi rękami rozbierały domy, z których cegły miały posłużyć do budowy baraków. Kopały rowy, rozrzucały obornik na polach, pracowały przy usuwaniu zwłok.

Opisy w książce są bardzo plastyczne. Przed oczami niemal automatycznie stają nam przejmujące sceny, o których czytamy. Z każdym dniem młode kobiety traciły nadzieję. Bo czyż w Auschwitz można było zachować nadzieję? Dziewczyny szybko zrozumiały, że nie wrócą do domów za kilka miesięcy. Nie wiadomo, czy w ogóle przeżyją ten koszmar. Jak można pracować, gdy obok idą kolumny Żydów do komór gazowych? Gdy z nieba opada pył, którym są prochy spalonych ciał?

Mimo to – na przekór wszystkiemu – niektóre z nich przeżyły. Przetrwały kilka lat w obozowym piekle. Jednak powrót do życia po wyzwoleniu wcale nie był prosty. Bo do czego można wracać, skoro cała rodzina nie żyje? Gdzie pójść, jeśli w rodzinnym domu mieszka już ktoś inny? Jak wrócić do zdrowia po latach nieleczenia, niedożywienia i nieludzkiej pracy? Jak ułożyć sobie życie na nowo? Jak odpowiedzieć na pytanie, dlaczego akurat ja przeżyłam?

„999. Nadzwyczajne dziewczyny z pierwszego transportu kobiecego do Auschwitz” to według mnie bardzo ciekawa lektura. Jest to książka przejmująca i prawdziwie wzruszająca. Odkrywa kolejne – mniej znane – fakty z historii obozu Auschwitz. Jednak jej dużą zaletą jest także opis sytuacji w Słowacji, a także trudny proces powrotu ocalałych więźniarek do powojennej rzeczywistości. Lektura ze wszech miar godna polecenia.

Wojciech Sobański