Zdecydowana większość Polaków potrafi rozszyfrować skrót AK. Armia Krajowa obecna jest w społecznej świadomości. Czy jednak równie wielu wie, co kryje się za skrótem WiN? Czy znamy historię Ruchu Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”? Była to największa organizacja antykomunistyczna w Polsce po II wojnie światowej. W dużej mierze tworzyli ją byli członkowie Armii Krajowej. Jednak WiN był organizacją cywilną. Kierował nią Zarząd, na którego czele stał Prezes. Pierwsze cztery Zarządy WiN zostały rozbite przez UB. Ostatni Prezes Łukasz Ciepliński został wraz z towarzyszami zamordowany 1 marca 1951 roku. To na pamiątkę tamtego wydarzenia co roku 1 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.

Jednak po rozbiciu IV Komendy istniała przez kilka lat V Komenda WiN. Nie byłoby może w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że V Komenda była w całości prowokacją Urzędu Bezpieczeństwa. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego poprzez utworzenie tej fikcyjnej struktury przejęło całkowitą kontrolę nad resztkami autentycznego WiN-u. Właśnie o tej operacji traktuje świetny reportaż Piotra Lipińskiego pod tytułem „Kroków siedem do końca. Ubecka operacja, która zniszczyła podziemie”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Czarne. Myślę, że jej autora nie trzeba bliżej przedstawiać. Piotr Lipiński znany jest ze swoich publikacji poświęconych Bierutowi, Gomułce, Cyrankiewiczowi. Można wręcz powiedzieć, że nazwisko autora wraz z wydawnictwem są gwarancją znakomitej historycznej lektury.

Tak jest również tym razem. Jak to możliwe, że Urząd Bezpieczeństwa stworzył fikcyjną V Komendę WiN i kontrolował dzięki niej niemal całe podziemie w Polsce? Jak to możliwe, że MBP wodziło za nos amerykański wywiad, prowadząc z nim grę operacyjną i jednocześnie biorąc pieniądze na działalność antykomunistyczną? Autor nieustannie szuka odpowiedzi na pytanie: jak wyglądała prawda? Czy jednak poznanie prawdy o V Komendzie jest w ogóle możliwe? Lektura książki pokazuje, jak niełatwy jest to proces i jak tytaniczną pracę wykonał Piotr Lipiński. Co jest niewątpliwą zaletą tego reportażu, na który zwróciłem uwagę jako pasjonat historii, żywo zainteresowany komunizmem w Polsce? Jest nią fakt, że autor rozmawiał z ludźmi, którzy byli zaangażowani w operację UB. Spotykał się z byłymi komunistycznymi agentami. Pytał ubeków o ich udział w całej prowokacji i o jej ocenę. Czytając rozmowy z tymi ludźmi, po raz kolejny uświadamiamy sobie, że prawdziwi komuniści nigdy nie zdradzają Partii ani samej ideologii. Już w wolnej Polsce nadal używają komunistycznej nowomowy. Nadal posługują się partyjną argumentacją. Oni nigdy nie przestali być agentami. Taki jest mój odbiór tych fragmentów lektury. Jest to wstrząsające. Często bowiem mamy takie wyobrażenie, że ci ubecy z czasów stalinizmu gdzieś cudownie zniknęli po 1956 roku. Lipiński – nawet mimowolnie – udowadnia, że nic takiego nie miało miejsca. Nadal pracowali – jeśli nie w „organach” – to w innych urzędach państwowych. Byli dyrektorami, nauczycielami, pisarzami. Warto mieć tego świadomość.

„Kroków siedem do końca” to reportaż, który czyta się niczym powieść szpiegowską. Fikcyjna V Komenda. Fikcyjny Prezes. Fikcyjni antykomunistyczni działacze. W rzeczywistości wszystkie te osoby to agenci UB. Wyjeżdżali oni na Zachód, szmuglowali materiały, spotykali się z działaczami na emigracji. Często nie wiedzieli o sobie nawzajem. Często rozmawiali ze sobą jako konspiratorzy, nie wiedząc, że obaj są w rzeczywistości ubekami, że to wszystko to jedna wielka mistyfikacja. Operacja „Lawina”. Operacja „Cezary”. Mistrzowska gra MBP.

Lipiński znakomicie pisze o komunizmie. Autorowi wyraźnie „leży” ten temat. Należą mu się za to słowa najwyższego uznania. Jestem pewien, że do sięgnięcia po książkę nie muszę specjalnie namawiać. Z pewnością przeczytają ją wszyscy interesujący się historią Polski, a także wszyscy miłośnicy pisarstwa Piotra Lipińskiego. Naprawdę warto.

Wojciech Sobański