Cesarz Napoleon Bonaparte zajmuje szczególne miejsce w historii Polski. Jako jedyny obcokrajowiec znalazł swoje miejsce w polskim hymnie narodowym. Wszak śpiewamy w jednej z fraz: „dał nam przykład Bonaparte, jak zwyciężać mamy”. Spacerując ostatnio po Krakowie, zauważyłem, że jeden z miejskich placów nosi nazwę „Wielkiej Armii Napoleona”. Jak to się stało, że ten niezwykły człowiek na trwałe zapisał się w historii Polski? Dlaczego Adam Mickiewicz w pełnych egzaltacji słowach opisywał w „Panu Tadeuszu” wkroczenie wojsk Napoleona na Litwę: „o roku ów! kto ciebie widział w naszym kraju! (...) Wszyscy pewni zwycięstwa wołają ze łzami: Bóg jest z Napoleonem, Napoleon z nami!”?

Na te – i wiele innych pytań – odpowiada książka Sławomira Leśniewskiego pod tytułem „Napoleoński amok Polaków”. Publikacja ta ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego. Jej autor znany jest wszystkim miłośnikom historii. Napisał wiele książek o charakterze popularnym. Miałem już przyjemność recenzować jedno z jego dzieł – „Drapieżny ród Piastów”.

Tym razem Leśniewski przenosi nas w barwną i tragiczną zarazem epokę napoleońską. Swoją opowieść rozpoczyna w momencie upadku Polski. Po III rozbiorze wielu polskich patriotów, wybitnych dowódców wojskowych, opuściło ojczyznę. Początkowo nie mogli otrząsnąć się z szoku, jaki wywołał upadek państwa.

Zaskakująco szybko pojawiła się jednak szansa, aby „sprawa polska” wróciła do europejskiej polityki. Wszystko to dzięki Napoleonowi Bonaparte. Wielu naszych rodaków uwierzyło, że cesarz wskrzesi polskie państwo. Sam Napoleon dawał ku temu sygnały. Czasem czynił to z wyrachowania – potrzebował mężnych i bitnych żołnierzy. Kolejne kampanie udowodniły, że Polacy bez wątpienia należeli do najdzielniejszych i najbitniejszych żołnierzy Wielkiej Armii.

Równie szybko pojawiła się namiastka wolnej ojczyzny – Księstwo Warszawskie. Widząc to, Polacy jeszcze ochotniej zaangażowali się po stronie Napoleona.

W swojej książce Sławomir Leśniewski po raz kolejny przypomina o wielkich triumfach, jakie stały się udziałem Polaków u boku cesarza – Somosierrę, Albuerę. Pisze o mężnych dowódcach i walecznych żołnierzach, którzy niejednokrotnie zadziwiali wszystkich swoją postawą – „o triumfalnym marszu przez Galicję”, o „najpiękniejszej bitwie Poniatowskiego”.

Autor nie ucieka jednak od tematów trudnych, jak „piekło San Domingo”, krwawa wojna w Hiszpanii.

Wreszcie wybucha wojna o wszystko – wielka wyprawa na Rosję. Wyprawa, która kończy się tragicznie zarówno dla Napoleona, jak i dla Polaków. Symbolem wielkiego patriotyzmu i żołnierskiego honoru stała się bohaterska śmierć księcia Poniatowskiego.

„Napoleoński amok Polaków” to bardzo ciekawa książka. Książka, która na nowo przypomina nam pierwszą wielką walkę o niepodległość Polski. Zanim wybuchło powstanie listopadowe, Polacy mężnie bili się u boku Napoleona. Bili się za cesarza, ale przede wszystkim za Polskę. Mieli bowiem nadzieję, że ich zaangażowanie w kampanie wojenne w całej Europie nie pójdzie na marne.

Książka jest pełna ciekawostek, wspomnień, fragmentów pamiętników – wszystko to czyni lekturę jeszcze ciekawszą i bardziej interesującą. To gratka nie tylko dla miłośników epoki napoleońskiej, ale też dla każdego, kto interesuje się historią Polski.

Na koniec mała uwaga do wydawnictwa. Żałuję, że Wydawnictwo Literackie nie zdecydowało się wydać tego tytułu w twardej oprawie i takim formacie, jak w przypadku innych publikacji o tematyce historycznej. Wtedy jeszcze okazalej prezentowałaby się na półce.

Wspomnę jeszcze, że – wbrew temu co znajdujemy w bibliografii – to nie Adam Zamoyski jest autorem książki „Aleksander I. Wielki gracz, car Rosji – król Polski”. Napisał ją Andrzej Andrusiewicz i również ona ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego.

Wojciech Sobański