Nie będę Państwu wmawiał, że autor „Orkiestry bezbronnych” jest potencjalną gwiazdą czy ukrytym przed światem talentem, bo to pisarz zauważony co najmniej przed pięciu laty, o czym świadczą chociażby dwie nominacje do międzynarodowego Bookera (jedna z nich za recenzowaną powieść). Ale też nie gra on w tej samej lidze (pod względem popularności, która nie zawsze skorelowana jest z talentem) co Chabon, Foerr, Yanagihara czy Franzen. I kiedy o nich mówi się i pisze, odnosząc się do ich wewnętrznego kręgu (ewentualnie wskazując, że ktoś miałby do niego dołączyć), to Obioma budzi zupełnie inne skojarzenia. Z kim? Homerem. Dostojewskim. Szekspirem.

Czy miałem w planach wprawić Państwa w zakłopotanie? Oczywiście, ale nie zmienia to faktu, że Nigeryjczyk rzeczywiście otwarcie nawiązuje do największych — co nie gwarantuje wybitności, ale jest pewną odmianą w stosunku do literatury skupiającej się na niuansach, szukającej języczka u wagi, siłującej się ze współczesnością kosztem zostawienia w spokoju tematów uniwersalnych. Obioma tymczasem bierze się z nimi za bary bez asekuranctwa, bez strachu, że może zostać oskarżony o śmieszność i anachroniczność. Główną osią fabuły „Orkiestry bezbronnych” jest tragiczna miłość w najbardziej klasycznym wydaniu: z porzuceniem, ze sprzeciwiająca się młodym rodziną, z konfliktem klasowym, ze śmiercią w końcu, zaś najważniejszym pytaniem: po co cierpię? Czy cierpienie stanowiące ostateczny efekt świadomej decyzji zasługuje na zadośćuczynienie? Naprawdę rzadko można spotkać wśród współczesnych zblazowanych, tajemniczych bohaterów kogoś takiego jak Chinonso – zakochanego na zabój i wprost to demonstrującego.

Nie oznacza to jednak, że „Orkiestra bezbronnych” odarta jest ze współczesnych kontekstów. Wręcz przeciwnie – bodaj największą zasługą Obiomy jest zakotwiczenie klasycznych toposów w XXI wieku postrzeganym z perspektywy Nigeryjczyka i emigranta. Do najważniejszych wydarzeń dochodzi, kiedy Chinonso udaje się na Cypr, żeby zdobyć wykształcenie potrzebne do przypodobania się rodzicom wybranki. Ten wątek doskonale współgra z innym fundamentem powieści: narracją prowadzoną przez ducha opiekuńczego głównego bohatera, który raz po raz odnosi się do tradycji ludu Igbo i doświadczeń praojców silnie związanych z ziemią ojczystą. To kolejny dramat protagonisty, tym razem bardzo współczesny: odrzucenie życia przodków w imię złudnej szansy na sukces.

Książka Chigoziego Obiomy podejmuje zarówno tematy tradycyjne, jak i współczesne, a także skupia się na samej relacji pomiędzy przeszłością a teraźniejszością. „Orkiestra bezdomnych” to świetna powieść, która zaspokoi pragnienia tych, dla których nowoczesne książki są zbyt wycofane i za mało odważne w kontekście wielkich pytań, a jednocześnie nie chcą po raz kolejny wracać do klasyków.

Bartosz Szczyżański