Sienkiewicz ukazał jaskrawy kontrast między ideologią postępu opartą na pozytywistycznym widzeniu świata, postępu widzianego na zasadzie harmonijnego rozwoju społecznego, a rzeczywistym obrazem wsi, zagubionej w chaosie sprzecznych napięć, wynikających ze zmian, jakie zaszły po uwłaszczeniu, z przełamywania się elementów struktury starego układu społecznego i braku odpowiednio do nich wyrobionych form obyczajowości i mentalności ludzkiej.

z posłowia, Anna Reykowska