Zamiast edukacji. Warunki do uczenia się przez działanie

Autorem książki "Zamiast edukacji" jest John Holt, jeden z najbardziej reprezentatywnych dla ruchu domowej edukacji i radykalnej krytyki szkoły powszechnej przedstawicieli amerykańskiej humanistyki. Książkę tę wydał po raz pierwszy w połowie lat siedemdziesiątych minionego stulecia i wpisała się ona w znaczący sposób w dziedzictwo praktyki i myśli pedagogicznej.

Jest to niezwykle ujmujący przewodnik po krainie dziecięcego świata, w której uczenie się jest procesem naturalnym, sprawiającym wielką radość, pozwalającym na czerpanie z niego przyjemności. Holt nie pisał tej książki po to, by nauczyciele szkolnictwa powszechnego znaleźli w niej inspiracje do innowacji, czy reform, gdyż w nie absolutnie nie wierzył. Nie chodziło mu o usprawnienie systemu edukacji, ale o całkowite pozbycie się go.

Dzięki lekturze tej książki łatwiej będzie zrozumieć Czytelnikowi, czym różni się edukacja domowa od tej, jaka ma miejsce w Summerhill – jednej z najbardziej antyautorytarnych szkół alternatywnych na świecie. Holt przestrzega nauczycieli kochających swój zawód przed traceniem energii na zmianę tego, czego się zmienić nie da, czyli szkoły publicznej. Sugeruje podjęcie wysiłku na rzecz stworzenia własnej, wolnej szkoły, która przyniosłaby radość uczenia się wszystkim uczniom i nauczycielom.

Niektóre elementy podejścia Holta zostały przejęte do współczesnej edukacji instytucjonalnej, formalnej, a nawet klasycznej, jako swoistego rodzaju innowacje wspierające jakość tego procesu, np. zawieranie kontraktu z uczniami czy udzielnie informacji zwrotnej. Jeśli sięgniemy po tę książkę z własnej, nieprzymuszonej ciekawości, to proces ten zaistnieje w sposób naturalny, mimowolny, uświadamiając nam prawdę o nas samych, o naszych zasobach i o edukacji, która jest cząstką naszego życia

Książka Holta jest dowodem na to, że uczenie się może być jak udział w koncercie ulubionego artysty. Po przeczytaniu jej zapewne niektórzy Czytelnicy poproszą o bis, sięgając po nią ponownie, a może i wykorzystując w swoim życiu osobistym, czy zawodowym, to co wydało im się najważniejsze lub najbardziej wartościowe.