Ona mu przesyłała słowa pocieszenia i dodawała odwagi w walce pasji tworzenia z destrukcją niemocy. On ją próbował zarazić mistycznym spojrzeniem na otaczający ich świat. Oboje wzajemnie się gubili i na nowo odnajdywali. Skazani na wieczność, w takim samym stopniu odczuwali jej specyficzny chłód. Jednak on dodatkowo już za życia osiągnął wielkość, którą Lou Andreas-Salomé rozgłaszała po kres swoich dni. Natomiast ona do końca życia Rainera Marii Rilkego wzbudzała w nim podziw i szacunek, za swoją kobiecą intuicję i urok wyszeptanych już na łąkach Schmargendorfu słów. W poszukiwaniu najdoskonalszych form trafiłem na listy, będące spowiedzią lub czymś na kształt rekonwalescencji w okresach nawracającej choroby duszy. Szedłem po śladach wewnętrznych przemian aby poznać związek z zupełnie innej sfery, zawiązany w celu kroczenia wespół z nauką i sztuką, powołany do opisywania piękna rzeczywistości. Jakakolwiek by ona nie była, podczas wstępowania na wyżyny literackich sukcesów, jak i zstępowania do piekieł fizycznego bólu.

Wspaniale jest wzajemnie się wspierać w przeżywaniu życia. W poszukiwaniu własnej tożsamości mieć punkt oparcia, odzyskiwać wiarę we własne siły i znajdować bodźce niezbędne do dalszego istnienia. Miałem okazję śledzić pospieszną wędrówkę po świecie dwóch niespokojnych dusz. Dla mnie to tryb przyspieszony, w kilkanaście dni pokonałem to, co dwojgu kochających się artystom zajęło kilkadziesiąt lat. Widziałem rysy na znajomości, odczuwałem prośby Rilkego o czas na samotność, wyobrażałem sobie twardy charakter Lou, której odwaga musiała wtedy imponować niejednej kobiecie. Ich korespondencja może stanowić studium poetyckiego rozwoju Rilkego. Może też być odbierana jako próba otwarcia się na wszystkie niepokojące go lęki i działanie zmierzające do nadania im kształtów, sprzyjających dalszemu tworzeniu.

Listy te są naznaczone śladami po gwałtownych erupcjach osobistych wyrzutów i jednocześnie noszące piętno paraliżu woli. Można by pośród nich wyznaczyć granicę, od słynnych dowodów tęsknoty austriackiego poety:

"Zagaś mi oczy, Twój obraz nie zgaśnie,
Uszy mi zasłoń, usłyszę Cię zawsze,
Bez nóg za Tobą pójdę nad przepaście,
Bez ust zaklinać będę imię najłaskawsze".

aż po opadnięcie towarzyszących zauroczeniu zasłon:

"Błogosławieństwem byłaś, wzniosłym ideałem,
I stałaś się przepaścią, co mnie pochłonęła".

Lou Andreas-Salomé zabarwiała pełen samotnej wędrówki żywot Rilkego. Przytłoczenie zamieniała w uskrzydlenie a jej pomoc odnosiła skutek w postaci powstania największych dzieł austriackiego poety. Pisał do niej gdy szukał równowagi, kiedy zapytując o drogę wszystkich innych wiedział, że ona tylko może dla niego stanowić najczulszy drogowskaz.

Prześwietlenie uczuciem dwojga subtelnych osobowości dało mi wiarę w istnienie czegoś lepszego. Przychodzą takie chwile, kiedy przy systematycznym obniżaniu się poziomu akceptacji dla jakości trwania, nadwrażliwość pewnych twórców pomaga odnaleźć ledwo dostrzegalny płomień nadziei i rozpalić go w oczekiwaniu na lepsze czasy. Właśnie to odnalazłem w intelektualnej przygodzie, podczas której bunt przeciw oficjalnej moralności spotkał się z melodią słowa i wysubtelnionymi formami językowymi. Analizując wewnętrzne stany Rilkego wyczuwałem jak bardzo mu była potrzebna samotność. Tak jak Lou była jego bramą do Rosji Tołstoja, tak cisza i cień murów Château de Muzot okazały się kodem do tajnego szyfru, dzięki któremu osiągnął sławę. Wtedy właśnie dotknięcie Niewyrażalnego stało się możliwe a ja mogę po stu latach czerpać garściami ze źródła wzruszenia.

Ona mu przesyłała słowa pocieszenia i dodawała odwagi w walce pasji tworzenia z destrukcją niemocy. On ją próbował zarazić mistycznym spojrzeniem na otaczający ich świat. Oboje wzajemnie się gubili i na nowo odnajdywali. Skazani na wieczność, w takim samym stopniu odczuwali jej specyficzny chłód. Jednak on dodatkowo już za życia osiągnął wielkość, którą Lou Andreas-Salomé...

Po męce z listami młodego, zakochanego Goethego, myślałam, że nigdy już nie sięgnę po tę formę. Listy nie są dla każdego i nie widzę wyraźnej potrzeby, żeby szarpać się ze sobą tylko po to, ażeby odhaczyć jakąś ważną pozycję. Jako że niewiele dzieł Salome jest dostępne dla czytelnika, należało jednak dać tej pozycji szansę. No i oczywiście Rilke - zawsze mnie przyciąga. To, z jaką niewyobrażalną wrażliwością poeta nakreślił tak prozaiczny typ wypowiedzi, poraża od pierwszych stron. Pozycja dosłownie mnie wessała i wyrzuciła na drugim końcu z poczuciem głębokiego smutku i satysfakcji. Sprzeczne, jak całe życie Rilkego. Pozycja konieczna dla serca, ku pokrzepieniu, zwłaszcza w czasie pandemii.

Po męce z listami młodego, zakochanego Goethego, myślałam, że nigdy już nie sięgnę po tę formę. Listy nie są dla każdego i nie widzę wyraźnej potrzeby, żeby szarpać się ze sobą tylko po to, ażeby odhaczyć jakąś ważną pozycję. Jako że niewiele dzieł Salome jest dostępne dla czytelnika, należało jednak dać tej pozycji szansę. No i oczywiście Rilke - zawsze mnie przyciąga. To,...

W polskim tłumaczeniu niewiele mamy książek, w których postać Lou tak pięknie rysowałaby się z całą dynamiką właściwą umysłowości tej postaci. Wyrazista, odważna, a przy tym bardzo delikatna, zręcznie formułująca najbardziej nawet radykalne sądy tak, by Rilke odczytywać mógł je jako pełne troski słowa otuchy.
Kontrast, jaki widać między osobowościami tych dwóch wielkich postaci, w "Listach" staje się zaledwie interesującym tłem - oto na przestrzeni lat coraz piękniej zaczynają współbrzmieć zdania pisane przez każdą z nich, a poza szacunkiem i życzliwością, z kolejnych kart wyłaniać zaczyna się obraz przyjaźni, która zdarzyć mogła się chyba tylko w tamtej epoce wiecznie poszukujących umysłów i głębokiej duchowości.

W polskim tłumaczeniu niewiele mamy książek, w których postać Lou tak pięknie rysowałaby się z całą dynamiką właściwą umysłowości tej postaci. Wyrazista, odważna, a przy tym bardzo delikatna, zręcznie formułująca najbardziej nawet radykalne sądy tak, by Rilke odczytywać mógł je jako pełne troski słowa otuchy.
Kontrast, jaki widać między osobowościami tych dwóch wielkich...

Książka, do której trzeba wrócić, by skonfrontować młodzieńcze fascynacje z dojrzałością.

Książka, do której trzeba wrócić, by skonfrontować młodzieńcze fascynacje z dojrzałością.