Placówka

7/10
"Placówka" Bolesława Prusa to krótka powieść dotycząca rywalizacji chłopskiego gospodarza Ślimaka z niemieckimi kolonistami, reprezentowanymi w książce głównie przez dwóch Fryców, ojca i syna. Nie jest to jednak powieść o germanizacji, jak wiele razy słyszałem, a raczej o prostej mentalności polskiego chłopa.

Przez całą powieść czytelnik będzie świadkiem nie tylko tego, jak wygląda proste życie Ślimaka i jego usilna walka o zachowanie własnego kawałka ziemi przez zakusami obcych kolonistów ale przede wszystkim różnic charakterów pomiędzy Ślimakiem a resztą bohaterów "Placówki". Morał płynie z tego jasny - choć chłop jest niewyedukowany, nie jest od razu głupi, pomimo tego, że tak bywa postrzegany. Ziemiaństwo, które proponuje Ślimakowi kupno gruntów w okazyjnej cenie, po odmowie ze strony gospodarza zaczyna stroić sobie z niego żarty. Tak samo Frycowie nie potrafią zrozumieć, dlaczego bohater nie odsprzeda im swojej ziemi, skoro będzie mógł za zyskane pieniądze kupić sobie lepszy kawał gruntu w innej okolicy. Odpowiedzi są proste: po pierwsze - dla Ślimaka robienie zakupu bez wiedzy i zgody żony "to tak jakoś nie ładnie", po drugie - po co ma się przenosić w nieznane okolice, skoro od pokoleń jego rodzina zamieszkiwała właśnie te rejony? Prus więc pokazuje, że pomimo tego, że upór Ślimaka jest trochę bezsensowny i doprowadza go do szeregu nieszczęść (autor w zakończeniu jednak trochę nierealistycznie "wynagradza" bohatera za wszystkie trudy), posiadał jednak prawa do zdecydowania o sobie i nie ulegania głosom obcych, a potępianie go za to jest nie na miejscu.

Ponadto nie ma tu żadnej germanizacji. Opowieść toczy się gdzieś nad Bugiem, a więc w środku zaboru rosyjskiego, a Niemcy przybyli zza granicy. Nie ma bariery językowej, ponieważ Niemcy biegle mówią po polsku. Jest co najwyżej bariera wyznaniowa, ale Ślimak i jego najbliżsi czują szacunek do nabożeństw kolonistów, bo w końcu "modlą się do tego samego Boga co my". Oczywiście również to spotyka się z ostracyzmem ze strony mieszkańców wioski, a ściągnięcie czapki po usłyszeniu niemieckich śpiewów zostaje zaraz uznane za innowierstwo. Niemcy, mimo niechęci do Ślimaka z powodu jego uporu, są pokazani w znacznie bardziej pozytywnym świetle, niż polscy chłopi z wioski - koloniści są na ogół lepiej zorganizowani, uczciwi, zżyci ze sobą i wzbudzają szacunek. Naprawdę, gdzie jest ta germanizacja i patriotyczny wydźwięk w "Placówce"? Tego nie ma.

Ogólnie mówiąc powieść Prusa była w porządku, ale bardzo daleko jej do wybitności "Lalki" czy "Faraona". Fabuła nie nudziła, a narracja przypominała nieco styl Zoli (ale tutaj również daleko od literackiego kunsztu wielkiego Francuza). Z "Placówki" jednak mało się przyjdzie nauczyć czytelnikowi na temat chłopstwa, ponieważ opisane w niej problemy i nieszczęścia spotykające tą warstwę społeczną są raczej typowe i mało oryginalne, co ponownie przyrównując do Zoli, który w "Germinalu" potrafił oddać całą specyfikę społeczności górników, jest mało imponujące, zwłaszcza jak na talent Bolesława Prusa.

7/10
"Placówka" Bolesława Prusa to krótka powieść dotycząca rywalizacji chłopskiego gospodarza Ślimaka z niemieckimi kolonistami, reprezentowanymi w książce głównie przez dwóch Fryców, ojca i syna. Nie jest to jednak powieść o germanizacji, jak wiele razy słyszałem, a raczej o prostej mentalności polskiego chłopa.

Przez całą powieść czytelnik będzie świadkiem nie tylko...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Trudno odmówić Prusowi umiejętności konstruowania opowieści. Wciąga jak cholera. Najpierw przywiązuje czytelnika z bohaterami, potem zaczyna prawdziwą drogę ku upadkowi i nieszczęściu, by na koniec pokazać jakiś promyk nadziei. I pewnie patrząc na pozytywizm i lata 80 gdy powieść była pisana, te wszystkie rozwiązania, ta treść, ten przekaz były one wszystkie aktualne. Ale źle się zestarzały. Mocne nacechowanie ideologiczne powieści, bezpośredni przekaz anty-obcy, piętnujący głupotę chłopów i doszukujący się dobrobytu tylko i wyłącznie poprzez narodową (tak, narodową, Polską, międzyklasową) zgodę był świetnym pomysłem dla kraju pod zaborami. Także już po 1918 roku skutecznie się zdezaktualizował, a obecnie staje się raczej błędnym znakiem ostrzegawczym przed wszystkim, co nie pochodzi od nas samych.

Trudno odmówić Prusowi umiejętności konstruowania opowieści. Wciąga jak cholera. Najpierw przywiązuje czytelnika z bohaterami, potem zaczyna prawdziwą drogę ku upadkowi i nieszczęściu, by na koniec pokazać jakiś promyk nadziei. I pewnie patrząc na pozytywizm i lata 80 gdy powieść była pisana, te wszystkie rozwiązania, ta treść, ten przekaz były one wszystkie aktualne. Ale...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Nie wiem, czy Placówka jest jeszcze dzisiaj w kanonie szkolnych lektur. Mam nadzieję, że już nie, bo byłoby to sporym nieporozumieniem! Problematyka książki, jakkolwiek ważna, nijak już nie przystaje do dzisiejszej rzeczywistości. A czyta się ją po prostu - trudno, zwłaszcza pierwsze rozdziały. I raczej nie tylko dlatego, że napisana jest językiem gwarowym. Chłopi Reymonta przecież są też gwarą napisane, a czyta się ich zupełnie inaczej! Naprawdę wątpię, żeby Placówka zainteresowała kogoś w wieku szkolnym! Tymczasem lektury szkolne powinny, oprócz przypisanych im różnych, pewnie ważnych społecznie, historycznie i kulturowo funkcji - spełniać jeszcze jedną, moim zdaniem wcale nie mniej ważną. Powinny mianowicie zachęcać młodzież do czytania! Jak jest z czytelnictwem w narodzie - wszyscy wiemy, a Placówka nastolatków do czytania raczej nie zachęci! Niestety, najpewniej dość skutecznie zniechęci!

Nie wiem, czy Placówka jest jeszcze dzisiaj w kanonie szkolnych lektur. Mam nadzieję, że już nie, bo byłoby to sporym nieporozumieniem! Problematyka książki, jakkolwiek ważna, nijak już nie przystaje do dzisiejszej rzeczywistości. A czyta się ją po prostu - trudno, zwłaszcza pierwsze rozdziały. I raczej nie tylko dlatego, że napisana jest językiem gwarowym. Chłopi...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Świetna książka, język po prostu niesamowity, zabawny. Na pewno ją kupie i będę wracał do tej powieści.

Świetna książka, język po prostu niesamowity, zabawny. Na pewno ją kupie i będę wracał do tej powieści.

Pokaż mimo to

Genialne. Że Prus nie dostał nigdy Nobla to jakieś nieporozumienie. Mógł chociaż za całokształt. Bardzo przyjemna powieść o chłopach. Nie mogłem się oderwać. I ten ich język... Polecam!

Genialne. Że Prus nie dostał nigdy Nobla to jakieś nieporozumienie. Mógł chociaż za całokształt. Bardzo przyjemna powieść o chłopach. Nie mogłem się oderwać. I ten ich język... Polecam!

Pokaż mimo to

"Każdy chce, żeby mu było dobrze na świecie, i jeszcze chce tak żyć, jak jemu się podoba, a nie tak, jak inni mu każą..." Niestety te słowa jednego z bohaterów nie zawsze się w życiu realizują i los nie zawsze jest pod tym względem łaskawy. Czasem to tylko życzenia, które nie mogą zostać w życiu spełnione. Przekonał się o tym boleśnie Ślimak, który jest głównym bohaterem książki.
Pierwsza powieść Bolesława Prusa jest rewelacyjna i przeczytałem ją z wielkim zainteresowaniem. Autor ukazał w niej dramatyczny i przełomowy okres życia chłopa Ślimaka. Prus ciekawie przedstawił wieś i jej bolączki w drugiej połowie wieku dziewiętnastego. Wieś trapią rozmaite choroby społeczne, obyczajowe, ekonomiczne. Jakie? Bieda i zacofanie, brak współpracy i nieufność, wykupywanie gruntów przez Niemców, przepaść między życiem dworu i chłopów, podejście dworu do otaczającej wiejskiej rzeczywistości... Wszystko to tu jak w soczewce skupia się. A w tym wszystkim, w tym tyglu problemów znalazł się Ślimak, który przeżyje straszne chwile, a los doświadczy go z każdej strony.
Książka, którą bez najmniejszych wątpliwości warto przeczytać i gorąco do tego zachęcam. Ja jestem szczęśliwym posiadaczem wydania z roku 1962 (Państwowy Instytut Wydawniczy) i jest to wydanie cenne również z powodu wstępu i aneksu. Ciekawy wstęp napisał Tomasz Jodełka, a w aneksie znajdziemy kilka krótkich tekstów różnych autorów o "Placówce", które także warte są uwagi.

"Każdy chce, żeby mu było dobrze na świecie, i jeszcze chce tak żyć, jak jemu się podoba, a nie tak, jak inni mu każą..." Niestety te słowa jednego z bohaterów nie zawsze się w życiu realizują i los nie zawsze jest pod tym względem łaskawy. Czasem to tylko życzenia, które nie mogą zostać w życiu spełnione. Przekonał się o tym boleśnie Ślimak, który jest głównym bohaterem...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Na czas czytania „Placówki” zamieszkamy w chacie gospodarza Ślimaka. Nie ma tam wygód, ale jest ciepło, czysto i syto. Choć jeszcze nie każda izba ma podłogę, a jedynie klepisko, to właściciel nie na powodów do wstydu. Z niewielkiego gruntu potrafi utrzymać swoją rodzinę: żonę i dwóch synków, a nawet ma do pomocy parobka i „dziewuchę”. Dobrze byłoby posiadać więcej, ale ryzyko zawsze niesie ze sobą... ryzyko. Dlatego niekiedy to jego „baba” musi pokierować decyzjami męża.
Choć życie płynie tam uporządkowanym torem, któremu kierunek nadaje konieczność utrzymania się i związana z tym ciężka praca, to nie będziemy się tam nudzić. Za Jędrkiem pobiegniemy sprawdzić co robi „jeometra” i zostaniemy z nim dobre dwa pacierze, razem z wrażliwym chłopcem Staśkiem będziemy dziwić się, że woda widzi, a kalekiego pomocnika będziemy wspierać w opiece nad znajdą.
W pewnym momencie ustabilizowane i spokojne życie gospodarza Pan Bóg zacznie prowadzić w nieplanowanym, niewiadomym kierunku. Wraz z całą rodziną będziemy przeżywać jej tragedie, ale jak mówi Józef Ślimak: „Pan Bóg miłosierny to jak ojciec: kiedy weźmie bić, bije, choćbyś prosił się, krzyczał, dopóki ręki se nie zmacha. A potem znowu na człowieka zeszle łaskę; byle ino cierpliwie swoje odcierpieć...”. Czy aby na pewno ta boska ręka w końcu się zmacha? Jak wiele może znieść jeden człowiek?

Druga połowa XIX wieku to czas, kiedy szlachta wydaje fortuny na bale kostiumowe, a dziecko wieśniaka nie wie nawet czym są schody. Różnica stanu majątkowego warstw społecznych powoduje przepaść również w zakresie wiedzy, możliwości i życiowych oczekiwań.
Każdy zna jednak swoje miejsce w społeczeństwie. Czy rzeczywiście? Pokolenia się zmieniają i pokolenia zmieniają świat. Co z tych zmian wyniknie dla uczciwego gospodarza, jeśli dodamy do tego problemy z osadnictwem niemieckim na terenach pod zaborem?

„Placówka” należy do nurtu realizmu i naturalizmu. W tym jej moc. To nie ubarwiony, ale wprost pokazany ciężki żywot prostego człowieka zależnego od pór roku (i, jak zawsze i wszędzie na świecie, od innych ludzi).

Prozę Bolesława Prusa odbieram jako delikatną w formie. Jego styl ma pewną miękkość wyrazu i jednocześnie siłę przekazu. Przykładem niech będzie opis karczowania lasu, po którym nic nie pozostaje, pod kolej żelazną:
„Nic, nawet dębu, po którego stuletniej korze ześlizgiwały się wstęgi piorunów. Zapatrzony w niebo zwycięzca burz prawie nie dostrzegł kręcących się u stóp jego robaków, a ciosy siekier nie więcej go obchodziły od pukania dzięciołów. Padł nagle, przekonany w ostatniej chwili, że to świat się obalił i że na tak niepewnym świecie żyć nie warto.”
Mistrzostwo!

Z powieści Prusa wypływa nauka dla każdego z nas, niezależnie od czasów, w jakich żyjemy. Zaniechanie i bierność jest grzechem wobec innych, największym jednak wobec samego siebie.

Polecam!

Na czas czytania „Placówki” zamieszkamy w chacie gospodarza Ślimaka. Nie ma tam wygód, ale jest ciepło, czysto i syto. Choć jeszcze nie każda izba ma podłogę, a jedynie klepisko, to właściciel nie na powodów do wstydu. Z niewielkiego gruntu potrafi utrzymać swoją rodzinę: żonę i dwóch synków, a nawet ma do pomocy parobka i „dziewuchę”. Dobrze byłoby posiadać więcej, ale...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

To chyba jedyna książka Prusa, która skończyła się prawie szczęśliwie, bo główny bohater wprawdzie stracił żonę i dzieci, ale ożenił się ponownie i wyszedł z kłopotów. Podobno książka miała się skończyć w ogóle źle, ale Prus odpuścił za czyjąś namową.

To chyba jedyna książka Prusa, która skończyła się prawie szczęśliwie, bo główny bohater wprawdzie stracił żonę i dzieci, ale ożenił się ponownie i wyszedł z kłopotów. Podobno książka miała się skończyć w ogóle źle, ale Prus odpuścił za czyjąś namową.

Pokaż mimo to

Józef Ślimak rozkazuje swojemu parobkowi odszukanie skradzionych dwóch koni.

Józef Ślimak rozkazuje swojemu parobkowi odszukanie skradzionych dwóch koni.

Pokaż mimo to

Bolesław Prus w bardzo wnikliwy sposób przedstawił obraz współczesnej mu polskiej wsi w czasach zaborów. Pisarz opisał trudną walkę przywiązanego do ojcowizny chłopa, którą ten stoczył z niemieckimi osadnikami chcącymi wykupić jego ziemię. Autor daleki jest jednak od idealizowania konserwatywnych chłopów. W powieści przedstawieni są tacy jacy byli naprawdę, a więc nie tylko pobożni, gościnni i życzliwi, ale także zazdrośni, zawistni, przesądni, zacofani i skłonni do awantur. Prus zadbał także o dokładny opis wyższych stanów. Mamy tutaj kochliwego księdza, który lubi się dobrze zabawić, dziedzica i jego małżonkę znudzonych życiem na wsi i poszukujących ciekawego życia i ciągłych uciech, szwagra dziedzica, który zafascynowany chłopstwem chciałby rozwoju polskiej wsi i zaszczepienia wśród ludu idei demokratycznych, jednak nie potrafi zrozumieć chłopskiej mentalności i nie wie jak do prostych ludzi podejść. Niemieccy osadnicy nie są w powieści demonizowani. Modlą się, dbają o edukację swoich dzieci (w przeciwieństwie do polskich chłopów, którym nikt nie pokazał jak ważna jest edukacja). Oczami Ślimaka obserwujemy budowę przez nich kolonii. Prus ukazuje Niemców jako naród lepiej zorganizowany, postępowy (relacje między Hamerami, a stojącymi niżej w hierarchii osadnikami), zdyscyplinowany, zjednoczony, od którego zarówno chłopstwo, jak i polska szlachta, mogliby się wiele nauczyć. Świetna powieść!

Bolesław Prus w bardzo wnikliwy sposób przedstawił obraz współczesnej mu polskiej wsi w czasach zaborów. Pisarz opisał trudną walkę przywiązanego do ojcowizny chłopa, którą ten stoczył z niemieckimi osadnikami chcącymi wykupić jego ziemię. Autor daleki jest jednak od idealizowania konserwatywnych chłopów. W powieści przedstawieni są tacy jacy byli naprawdę, a więc nie tylko...

więcej

mniej

Pokaż mimo to