Przykre rozczarowanie. Na 15 opowiadań zaledwie 7 jest fantastycznych (wykraczających poza rzeczywistość) i to bardzo skromniutkich. Eseik na końcu jest nieciekawy.
Na IV stronie okładki w nocie reklamowej napisano, że intrygujący światopogląd autora przełamuje paradygmat ortodoksyjnego myślenia religijnego. No cóż, wcale tego nie widać. Opowiadanie niefantastyczne "Lotnik" jest typowo (wręcz obsesyjnie) religijne. Natomiast dwa opowiadania krytykujące ostro spirytyzm jako ogłupiający, uzależniający i kompletnie pusty w środku faktycznie nie zgadzają się z doktryną kościelną, bowiem kk ciągle propaguje obecność złych duchów i diabła w życiu codziennym (w tym odprawia upiorne "egzorcyzmy") i z tego powodu ostro przestrzega(ł) przed angażowaniem się w seanse spirytystyczne. U Jankowskiego żadnych złych duchów ani demonów po prostu nie ma. Zwykłych duchów też praktycznie nie ma. I wyjąwszy ezoteryczne sosy autora jest to podejście niemal materialistyczne. Opowiadania antyspirytystyczne (oba niefantastyczne) noszą tytuły: "Demon spirytyzmu" i "Komunikat".
Znamienne jest tu też opowiadanie "Ani tak, ani tak!...", w którym duch właśnie zmarłego księdza pojawia się na moment, żeby oświadczyć, że zaświaty są zupełnie inne, niż ktokolwiek sobie wyobrażał. Co tylko podkreśla słowa Jankowskiego z końca eseiku, że nie ma sensu takich spraw roztrząsać, bo i tak prawda jest przed nami całkowicie zakryta.

Opowiadania wykraczające poza rzeczywistość:
-- Zwierciadło
-- Kornet
-- Dzień zaduszny
-- Niebezpieczna zabawa
-- Ani tak, ani tak!...
-- Jasnowidz
-- Córka faraona

Przykre rozczarowanie. Na 15 opowiadań zaledwie 7 jest fantastycznych (wykraczających poza rzeczywistość) i to bardzo skromniutkich. Eseik na końcu jest nieciekawy.
Na IV stronie okładki w nocie reklamowej napisano, że intrygujący światopogląd autora przełamuje paradygmat ortodoksyjnego myślenia religijnego. No cóż, wcale tego nie widać. Opowiadanie niefantastyczne...

Zbiór otwiera obszerny, bo kilkudziesięciostronicowy życiorys autora. Z uwagi na to, że jest dość mało znany, pozwala umiejscowić następujące później opowiadania w pewnym kontekście. Podobno Jankowski był krytykowany za swoje pisanie, zarzucano mu wiele pod względem stylistycznym, ogółem - ostrzega się nas, że to literatura "dla koneserów", że tak powiem.

Nie chcę się tu zagłębiać w każde z opowiadań - ale pod koniec odczułem pewien żal, że to jedyny zbiór Jankowskiego. Różnorodność, wyobraźnia i pasja wprost buchają z tych historii. Ten zbiór służy raczej przedstawieniu pewnych wizji autora i jego dość niecodziennych, nawet jak na ówczesne, zaczadzone spirytualizmem i okultyzmem czasy. Autor tym się różni, że wierzy w ich istnienie, ale próbuje szukać jakichś racjonalnych jego wytłumaczeń i, co więcej, uważa je za zwyczajnie niebezpieczne i złe, łącząc swoją fascynację tematem z wiarą. Już samo to sprawia, że to interesująca lektura. Chciałem napisać, że Jankowski w posłowiu rzuca trochę więcej światła na swoje poglądy, ale jest to tak pokracznie napisany wywód, że tylko zaciemnia. Na pewno jednak fascynujący.

Faktycznie można nieco zarzucić pod kątem warsztatowym, bo tego warsztatu trochę brakowało, ale gdyby autor poświęcił więcej życia pisaniu moglibyśmy mieć kolejnego, naprawdę wspaniałego twórcę.

Zbiór otwiera obszerny, bo kilkudziesięciostronicowy życiorys autora. Z uwagi na to, że jest dość mało znany, pozwala umiejscowić następujące później opowiadania w pewnym kontekście. Podobno Jankowski był krytykowany za swoje pisanie, zarzucano mu wiele pod względem stylistycznym, ogółem - ostrzega się nas, że to literatura "dla koneserów", że tak powiem.

Nie chcę się tu...

„Ciekawostka historyczna”
„Historie Niezwykłe” to wydany zbiór opowiadań zapomnianego Józefa Jankowskiego.
Ów pisarz był poetą, tłumaczem, badaczem i zagorzałym katolikiem.
Książkę poprzedza rozbudowany wstęp opowiadający o autorze. Dość trudny, pełen wycieczek i ocen. 83 strony tekstu pozwala nam poznać sylwetkę pisarza. To dobre podejście wydawcy. Nie ogranicza się do wyłuskania opowiadań i zamknięcia ich w miękkich kartach oprawy, bez słowa wprowadzenia. Po przeczytaniu wstępu przechodzimy do opowiadań.
Ocenie je hurtem, bez wgłębiania się w poszczególne historie. Nie są one równe moim zdaniem. Mamy dość udane opowieści i ciężkie filozoficzne gnioty.
Opowiadania nie są mocno odjechane od rzeczywistości. Można powiedzieć, że cały czas trzymają się z nią za rękę. Dodane są pierwiastki niesamowite w dość ograniczonej ilości i dogmaty ówczesnej nauki okultyzmu. Mi bardzo przeszkadzała nachalna prawda wiary głoszona wszem i wobec. Wszystko łagodził dobry bóg i znak krzyża. Szkoda, że brał się za takie błahostki, a nie ofiary pierwszej wojny światowej. Autor należał do „branży” i miałem gdzieś z tyłu głowy, że tak może być. I niestety jest.
W tych ciekawszych opowiadaniach, a niestety są one w mniejszości, najjaśniejszy jest pomysł. I tu muszę przyznać, że Jankowski pozytywnie zaskakuje. Szkoda, że nie zawsze.
Reszta tekstów została przeczytana z obowiązku i chęci poznania.
Autor został niemal zapomniany, i nie dziwię się. Jest mu daleko do innych parających się tym rzemiosłem. Był za słaby na porządne wybicie się. Można powiedzieć, „zepsuł swój skok już na progu”.
Książka wydana bardzo starannie, w twardej oprawie z szytym grzbietem. Za ten poziom odpowiada Wydawnictwo IX.
Ja niestety nie będę wstanie jej polecić. Zaliczyłem jako ciekawostkę historyczną i taką pozostanie.

„Ciekawostka historyczna”
„Historie Niezwykłe” to wydany zbiór opowiadań zapomnianego Józefa Jankowskiego.
Ów pisarz był poetą, tłumaczem, badaczem i zagorzałym katolikiem.
Książkę poprzedza rozbudowany wstęp opowiadający o autorze. Dość trudny, pełen wycieczek i ocen. 83 strony tekstu pozwala nam poznać sylwetkę pisarza. To dobre podejście wydawcy. Nie ogranicza się do...

"Historie niezwykłe" to, jak sugeruje tytuł, książka niezwykła. Niezwykłe w charakterze są zawarte w niej historie, a bohaterowie doświadczają zjawisk natury mistycznej. Od zjaw widzianych w zwierciadłach, przez seanse spirytystyczne po odwiedziny z czasów starożytnych. Opowiadania Józefa Jankowskiego cechują się także, typową u dawnych twórców grobową melancholią. I to jest składnik, który pociąga mnie najbardziej.
Sam autor był też człowiekiem wielce ciekawym, o czym możemy się przekonać, czytając otwierający zbiór artykuł.
Jednakże gdyby nie Józef Jankowski zupełnie zniknąłby w otchłani niepamięci. Jest to bowiem pierwsze wznowienie tego zbioru po 1928 roku, a drugie w ogóle.
Trudno zrecenzować, coś co tak bardzo oddziałuje na psychikę, dlatego mój opis nie jest idealny. Mam jedynie nadzieję, że wystarczy gdy powiem, że to wyśmienita lektura i serdecznie ją polecam!!

"Historie niezwykłe" to, jak sugeruje tytuł, książka niezwykła. Niezwykłe w charakterze są zawarte w niej historie, a bohaterowie doświadczają zjawisk natury mistycznej. Od zjaw widzianych w zwierciadłach, przez seanse spirytystyczne po odwiedziny z czasów starożytnych. Opowiadania Józefa Jankowskiego cechują się także, typową u dawnych twórców grobową melancholią. I to...

Dalej Wam mało, zapomnianych autorów opowieści niesamowitych?

Jeżeli tak, to dobrze się składa, bo oto przed Wami kolejna niezwykła perełka wydobyta z najciemniejszych otchłani zapomnianych księgozbiorów. To naprawdę wspaniałe, że mamy okazję poznać jeszcze więcej dobrej literatury.

Wielkie brawa dla głównego pomysłodawcy Michała Pleskacza i ekipy IX-tki, która to wydała.

"Historie niezwykłe" Józefa Jankowskiego to pierwsze wznowienie po roku 1928. W pierwszej części wyżej wspomniany Michał opowiedział nam trochę o życiu, twórczości i światopoglądzie autora. Jankowski jawi się tu jako postać intrygująca, nie tylko od strony pisarskiej ale i szeroko pojętego okultyzmu.

Dalej mamy część właściwą, czyli utwory. Nie sposób odmówić im piękna: zostały napisane poetyckim językiem pełnym archaizmów, jakże odmiennym od obecnego. Coś urzekającego!

Opowiadań nie da się zamknąć w granicach jednego gatunku. Historie tu zawarte są niesamowitą podróżą do granic świata realnego i nadprzyrodzonego. Znajdziemy tu elementy grozy, mistycyzmu, ezoteryki, jak i próby poznania człowieczeństwa.

Przedstawiona przez narratorów rzeczywistość ukazuje małość i kruchość człowieka. Dodatkowo natkniemy się tu na inne stany świadomości, podróże astralne, seanse spirytystyczne. Szerokość poruszanych tematów pokazuje wyjątkowość Jankowskiego.

Większość opowiadań cechuje stopniowo narastające poczucie niepokoju, powodujące dreszczyk grozy siadający na karku. Dodatkową siłą tych opowiadań jest niesamowity klimat, mroczny i melancholijny. Bywa tu upiornie!

Najbardziej zachwycające okazały się dwie historie. "Zagrób" skupia się na człowieku, który powrócił z grobu, a "Demon spirytyzmu" opowiada o matczynej tęsknocie za dzieckiem, połączonej głęboko z seansami spirytystycznymi i szaleństwem jednostki.

Polecam z całego serducha miłośnikom przepięknego języka i klasyki grozy 🖤

Dalej Wam mało, zapomnianych autorów opowieści niesamowitych?

Jeżeli tak, to dobrze się składa, bo oto przed Wami kolejna niezwykła perełka wydobyta z najciemniejszych otchłani zapomnianych księgozbiorów. To naprawdę wspaniałe, że mamy okazję poznać jeszcze więcej dobrej literatury.

Wielkie brawa dla głównego pomysłodawcy Michała Pleskacza i ekipy IX-tki, która to...

„Historie niezwykłe” Józefa Jankowskiego to książka nomen omen niezwykła i to z wielu powodów. Z pewnością stanowi rarytas dla każdego miłośnika grozy ale także dla Czytelnika, który prócz zapoznania się z twórczością zapomnianego polskiego pisarza, tworzącego na początku XX wieku, chciałby poznać jego dzieje, a zwłaszcza dowiedzieć się, co stanowiło dla niego inspirację.

W pierwszej części książki, dzięki Michałowi Pleskaczowi, który teksty Jankowskiego zebrał i doprowadził do ich wydania, możemy dowiedzieć się m.in., że Józef Jankowski był nie tylko znawcą jogi, wyśmienitym tłumaczem min. Ruskina, ale znał się na kabale, parał się okultyzmem i badał zjawiska paranormalne. Cóż, można było poprzestać na takim objaśnieniu pomysłów autora na jego opowiadania, ale książka daje Czytelnikowi o wiele więcej. Michał Pleskacz wiąże poszczególne wątki życiorysu Jankowskiego i bardzo sprawnie podpina je pod dzieje postaci świata zachodniego, które we współczesnych Jankowskiemu czasach znane były z aury tajemniczości i mistyki. Dzięki temu na łamach tej niewielkiej przecież książeczki powraca do żywych postać Stefana Ossowieckiego, najpopularniejszego jasnowidza czasów międzywojnia, ale także „innych duchów świata”, czyli Paula Sedira i Józefa Hoene-Wrońskiego. Jeśli nie znacie Państwo tych dwóch barwnych postaci tamtych czasów, wystarczy o nich napisać jedno, a powiązanie z książką wyda się oczywiste: zaangażowani okultyści, znawcy kabały, medycyny alternatywnej, fascynaci historii różokrzyżowców i ezoteryki.

Innymi słowy, pierwsza część książki, będąca niemal biograficzną opowieścią o autorze zebranych w niej krótkich utworów prozą pisanych, wprowadza Czytelnika w świat zjaw, pływającej w powietrzu zacienionego kotarami pokoju ektoplazmy, drgawek medium i unoszącego się ducha lektury oryginalnej, która nawet dla nieprzepadającego za mistyką Czytelnika, stanie się niespodziewaną przygodą. Po trzecie i nie po ostanie, to fakt, że Czytelnik staje przed zbiorem polskiego pisarza, pisarza zapomnianego, pomijanego w powojennych wznowieniach i „dzięki” temu wystawionego poza nurt pisarzy międzywojnia, których możemy nazwać „fantastami mistycznymi”, zajmującymi się w swej twórczości magią i demonologią, takimi jak Antoni Lange czy Stefan Grabiński. Niosą więc „Historie niezwykłe” również kaganek oświaty.

Same zaś opowiada, mimo że styl ich pisania „trąci myszką”, ku mojemu zaskoczeniu wywołały nieprzyjemny i niewygodny (a zatem wielce pożądany przy tego rodzaju lekturze) dreszczyk. Włos stawał na karku (zjawisko to występuje przecież li tylko, gdy spotykam na swej drodze zjawę jakąś, upiora lub prostego ducha),a świecąca się jasnym blaskiem lampka dodawała mi otuchy. Jankowski opowiada mrocznie ale i ze swadą, czego przykładem jest kapitalny, otwierający zbiór „Zagrób”, czyli historia żołnierza, który wyszedł z grobu i to całkiem dosłownie, bądź „Poeta-wierzyciel”, gdzie lęk przed boskimi siłami doprowadził oszusta do skraju załamania nerwowego, ale spowodował również spłatę długu i wspomożenie potrzebujących. Za autentycznie przerażające uznaję opowiadanie „Demon spirytyzmu”. Jest to historia matki, która pochłonięta szarlatańskimi praktykami spirytystycznymi, dzięki którym, jak jej wmówiono, nawiązywała kontakt z podobno zmarłym synem, nie potrafiła wrócić do rzeczywistości. W pozostałych opowiadanych Jankowski poetycko wraca do wątków zjaw, podróży astralnych, somnambulizmu i seansów spirytystycznych. Czyni to naprawdę zgrabnie, potrafi doskonale wytworzyć swymi tekstami aurę tajemniczość, nierzadko nawet nastraszyć Czytelnika, a to przecież czysta przyjemność. Warto tu wskazać, że Józef Jankowski w swej mistyce nie przekraczał Rubikonu, pozostawał w kręgu chrześcijańskiej wiary i dawał swym Czytelnikom do zrozumienia, że wiara w Boga przynosi ukojenie. Co nie oznacza, że i księża nie mogli doświadczyć spotkań ze zjawami astralnymi, ale o tym cicho sza.

Zatem, podsumowując, „Historie niezwykłe” polecić muszę, a Panu Michałowi Pleskaczowi złożyć podziękowania za to, że wrócił nam Jankowskiego do żywych. Mam nadzieję, że jedynie w przenośni...

Książkę otrzymałem dzięki portalowi Sztukater.pl

„Historie niezwykłe” Józefa Jankowskiego to książka nomen omen niezwykła i to z wielu powodów. Z pewnością stanowi rarytas dla każdego miłośnika grozy ale także dla Czytelnika, który prócz zapoznania się z twórczością zapomnianego polskiego pisarza, tworzącego na początku XX wieku, chciałby poznać jego dzieje, a zwłaszcza dowiedzieć się, co stanowiło dla niego...

Ostatnio dopadła mnie taka myśl - swoją drogą, lepiej późno niż wcale - że im głębiej zanurzam się w odmętach grozy, tym mocniej obrywam przekonaniem, jak mało wiem o tym gatunku literackim i jego przedstawicielach. Pamiętam, jak bardzo byłem podekscytowany, gdy po raz pierwszy przeczytałem zbiór opowiadań H.P. Lovecrafta, a potem teksty Stefana Grabińskiego zebrane przez Wydawnictwo Vesper. Szczególnie Grabiński zrobił na mnie wrażenie, może dlatego, że jego opowiadania były mi bliższe, dźwięczały bardziej swojsko, znajomo. Inna rzecz, że dziś, to nazwisko, to marka sama w sobie, choć nazywanie go "polskim Poe" czy (jeszcze lepiej) "polskim Kingiem" uważam za krzywdzące, może nie dla samego Grabińskiego, bo jemu już wszystko jedno, ale dla jego twórczości owszem. Ale zostawmy Stefana w spokoju, bo to nie on jest moim dzisiejszym bohaterem, a skupmy się na innym przedstawicielu międzywojennej polskiej grozy - na Józefie Jankowskim.

Kim zatem był Józef Jankowski? Na pewno pisarzem, ale również poetą, dziennikarzem, tłumaczem i okultystą. Wydał blisko trzydzieści tytułów i ponad dwadzieścia przetłumaczył. Jeśli chodzi o przekłady, były to głównie publikacje niejakiego Paual Sédira - francuskiego okultysty, mistyka i ezoteryka. Sédir i Jankowski mieli więc ze sobą wiele wspólnego. Polski pisarz swoje zainteresowania tym co niewyjaśnione, tajemnicze i ukryte, zawarł właśnie w Historiach niezwykłych, które pierwszy raz ukazały się drukiem w 1928 roku. Minęły zatem 94 lata i Wydawnictwo IX przypomina nam ten zapomniany już tytuł oraz jego autora.

Na książkę składa się aż szesnaście tekstów: piętnaście opowiadań + jeden artykuł, a całość otwiera bardzo obszerny, bo liczący ponad siedemdziesiąt stron wstęp Michała Pleskacza, przybliżający nam sylwetkę Józefa Jankowskiego. Dzięki niej nie tylko poznacie tego przedwojennego pisarza, ale i lepiej zrozumiecie jego twórczość, estetykę i wrażliwość.

Piętnaście opowiadań... Co je łączy? Na pewno piękny, momentami wręcz poetycki język, który mi osobiści sprawił wiele przyjemności. Groza? Różnorodna i nie zawsze oczywista. Na pewno wpływ na odbiór niektórych tekstów ma upływ czasu. Oczywiście opowieści o duchach są nieśmiertelne i zawsze będą straszyć, ale Jankowski pisał także o - jak sam to określił - "anomaliach duszy", na co składało się na przykład: lunatykowanie, halucynacje czy letarg. W jego czasach były to zjawiska nie do końca zrozumiałe, a część uważała to za coś nie do końca naturalnego, normalnego. I pewnie mieli rację, bo co jak co, ale chodzenie we śnie jest cholernie nienaturalną rzeczą.

Józef Jankowski w swoich Historiach niezwykłych zgrabnie lawiruje pomiędzy grozą, a innymi gatunkami i motywami. W opowiadaniu Tajemnica księżycowa mamy np. mocny wątek romantyczny. To swoją drogą, chyba najbardziej poetycki tekst ze wszystkich, jakie można znaleźć w tym tomiku; przesycony nostalgią, tęsknotą, nawet swego rodzaju smutkiem. Z kolei Dzień Zaduszny, to niemal przypowieść. Przypowieść utrzymana w stylistyce grozy, z duchem starego proboszcza w roli głównej, którego od upragnionego "wiecznego spokoju" dzieli tylko jedna msza. Tekst z niezwykłym klimatem tworzonym głównie przez korytarze i cele starego klasztoru, ale także samą historię. Duch domagający się uwagi, pojawia się również w opowiadaniu Kornet, w którym panuje wręcz gotycka atmosfera. Moją uwagę zwróciło także Zwierciadło - krótka, lecz pełna nastroju opowieść o stracie i zjawie, jako omenie zwiastującym śmierć.

Jednak nie samymi duchami Historie niezwykłe żyją. Józef Jankowski, jako okultysta i członek kilku stowarzyszeń ezoterycznych, w swoich opowiadaniach dzielił się swoimi pasjami i zainteresowaniami, przestrzegając jednocześnie przed niewłaściwym wykorzystywaniem duchowych umiejętności. Ot, jak choćby w Niebezpiecznej zabawie, która opowiada o nieprzemyślanych podróżach astralnych, czy w Komunikacie, gdzie pisarz wytyka próżność i zadufanie biorących udział, tylko dla rozrywki, w seansach spirytystycznych.

Historie niezwykłe to opowieści o stracie, szaleństwie, przekraczaniu granic, odkrywaniu tego co ukryte, tajemnicze i niezwykłe. Obok bohaterów całkowicie fikcyjnych pojawiają postaci inspirowane prawdziwymi lub też całkiem prawdziwe jak choćby Stefan Ossowiecki, prywatnie przyjaciel Jankowskiego, oficjalnie uznawany za największego polskiego jasnowidza okresu międzywojennego. Taki, no wiecie, Jackowski epoki modernizmu. 😉 Jankowski daje też poznać się jako wnikliwy obserwator i komentator rzeczywistości, ale nade wszystko jako twórca o bogatej wyobraźni.

Groza przedwojennej Polski ma wiele twarzy. Jedna z nich należy do Józefa Jankowskiego. Dobrze, że Wydawnictwo IX postanowiło ją przypomnieć, odświeżyć... Jak zwał, tak zwał. Chodzi mi o to, że Historie niezwykłe, to jedna z tych zapomnianych perełek, które warto mieć w swojej biblioteczce. Jeśli więc interesujecie się grozą, jeśli fascynują Was opowieści z dreszczykiem, to powinniście sięgnąć po tę publikację. Mnie ten tomik oczarował, nie tylko zebranymi tu opowieściami, ale i stylistyką, jaką posługiwał się Jankowski. A zatem gorąco zachęcić Was do lektury i mam nadzieję, że przypadnie Wam do gustu.

| mroczne-strony.blogspot.com

Ostatnio dopadła mnie taka myśl - swoją drogą, lepiej późno niż wcale - że im głębiej zanurzam się w odmętach grozy, tym mocniej obrywam przekonaniem, jak mało wiem o tym gatunku literackim i jego przedstawicielach. Pamiętam, jak bardzo byłem podekscytowany, gdy po raz pierwszy przeczytałem zbiór opowiadań H.P. Lovecrafta, a potem teksty Stefana Grabińskiego zebrane przez...