Niniejsza książka przybliża postać Jana Kustosa, który w czasie swej działalności dał się poznać przede wszystkim jako redaktor i wydawca "Głosu Górnego Śląska", przywódca Związku Obrony Górnoślązaków oraz radny Rady Miasta Katowic. Mimo, iż praktycznie przez całe życie pozostawał postacią drugoplanową, z pewnością odcisnął silne piętno na górnośląskiej rzeczywistości początku XX wieku. Dość symptomatycznym pozostaje, że jego nazwisko jest nieobecne w podstawowych syntezach dziejów i opracowaniach słownikowych Górnego Śląska, postać Jana Kustosa nigdy też nie stała się podstawowym przedmiotem rozważań naukowych. Wypełnienie tej luki stało się najważniejszym celem, towarzyszącym badaniom autora niniejszej pracy.
W powszechnej świadomości sylwetka J. Kustosa utożsamiana jest ponadto z ruchem separatystycznym w województwie – na kartach niniejszej pracy usiłowano przyjrzeć się i poddać analizie głoszone przezeń postulaty, podejmując jednocześnie próbę odpowiedzi na pytanie: „czy można uznawać go za separatystę?”, a funkcjonującą w historiografii tezę można uznać za słuszną?