Nie za bardzo wiedziałem do czego siadam (spontaniczny zakup książki w Carrefourze za 13 zł) ale autor zaserwował naprawdę przyjemny koncept opowiedzenia ciekawej historii.

Nie za bardzo wiedziałem do czego siadam (spontaniczny zakup książki w Carrefourze za 13 zł) ale autor zaserwował naprawdę przyjemny koncept opowiedzenia ciekawej historii.

Antoni Pawlak, Niespodziewany koniec świata

Antoni Pawlak, „zarozumiały i arogancki buc” napisał bardzo dobrą książkę. W dużej mierze wspomnieniowo-autobiograficzną ale pisanie o tym, na czym się ktoś zna to wg mnie siła a nie wada. Oczywiście, jeśli ktoś umie pisać dobrze po polsku, a Pawlak umie.

Fabuła to życie trzech kumpli z klasy, z rocznika 1952 na tle wydarzeń politycznych w Gdańsku, od dzieciństwa bohaterów przez Październik, Marzec, Grudzień, Solidarność aż do pandemii COVID. Trzy różne losy, przez przypadek rozwijające się w różnych kierunkach („Przypadek” Kieślowskiego się przypomina). Ale mimo przerywników autentycznymi tekstami „z epoki”, nie jest to opowieść polityczna ale opowieść o losach zwykłych w końcu chłopaków. Opowieść o przemijaniu, spuentowana celnym „Miłoszowym” tytułem. I jak zwykle, to jest najciekawsza część, która sprawia, że chcesz wiedzieć „co będzie dalej” i wraca Cię do naiwnego i najprzyjemniejszego sposobu czytania. Z dzieciństwa. Dawno nie kończyłem książki o drugiej w nocy.

Język potoczny w rozmowach bohaterów, nie stroni od wulgaryzmów czy rubaszności (mnie urzekła żołnierska rymowanka w stylu księdza Baki) ale i Kuczokiem często zajeżdża w sznurkach przymiotników i przysłówków i orzeczeniem na końcu zdań. A są i fragmenty poetyckie, w końcu Pawlak to poeta, (o lekcjach seksownej anglistki „Czuliśmy się przez te czterdzieści pięć minut jak znużeni podróżnicy, którzy zatrzymali się na chwilę w oazie otoczonej nużącą pustynią szkoły”).
Niektóre fragmenty brzmią jakby autor naczytał się Niziurskiego w dzieciństwie (scena, gdy nauczycielka WF-u próbuje wkręcić Stefana na przewodniczącego szkolnego ZMS),nieco tylko bardziej dla dorosłych („chujki z PZPRu” u Niziurskiego jednak by nie przeszły). Co znowu, dla mnie nie jest wadą, sam tego autora lubię, a najbardziej jak pisze o szkole.

W sumie bardzo zgrabny amalgamat, gdzie dowcipne rozkminy filozoficzne gładko przechodzą w sztubackie odzywki alkoholowe. A wszystko poprzetykane jawnymi lub ukrytymi nawiązaniami literackimi, filmowymi. To wszystko jednak sprawia, że czasem postacie mówią nieco zbyt mądrze jak na siebie, i słyszysz fałsz w tym prawdziwym zmyśleniu, ale za to masz frajdę z czytania błyskotliwego stylu. Coś za coś.

Bohaterowie są do siebie dość podobni, ciągle musiałem sprawdzać (a może nie musiałem właśnie?),o którym jest mowa. Nie wiem czy to celowy zabieg, podkreślający rolę przypadku w ich życiu (każdemu mógł się trafić los drugiego),everymanów – reprezentantów pokolenia rozbitego na trzy osoby, czy niedoróbka autora czy może moja głowa już nie ta co kiedyś.

Ostatnia rzecz, która mnie uderzyła to brak czarno-białych kontrastów, ostrych, wyraźnych podziałów. To znaczy, podziały są na poziomie faktów, biegu wydarzeń, bohaterowie w końcu, jak pisze wydawca w blurbie, są „po różnych stronach barykady”. Ale ich postawy, motywacje wewnętrzne są jak szkiełka, które podnosisz z bałtyckiej plaży, oszlifowane przez piasek i wodę. Jeden z bohaterów zostaje dysydentem właściwie „dla jaj”, najbardziej prześladowany przez władze, ten z najbardziej traumatycznym doświadczeniem, zostaje tajnym współpracownikiem ale stara się nie skrzywdzić kolegów, a aparatczyk partyjny w duszy popiera zmiany po ’80. Takie podejście idzie pod prąd obecnej wizji historii ale (statystycznie przynajmniej) jest bliższe prawdy o tym, jak układa się życie większości ludzi.
Z tym chyba też wiąże się (zaskakujący?) brak zawiści na koniec powieści (i życia bohaterów) wobec tego, któremu „się powiodło”, ostatecznie, zawdzięcza to, przynajmniej częściowo, zdradzie przyjaciela, który chcąc się wywinąć z nieprzyjemnej sytuacji, rzucił swego kolegę na pastwę aparatu szkolnej represji. A zresztą, nie rewolwer, nie wojny, ale czas to największy wyrównywacz, o czym przekonuje nas śmieszno-smutna wyliczanka starczych przypadłości podczas przypadkowego spotkania przyjaciół po latach. Chociaż tak się na to patrzy dopiero pod koniec życia, jednak każdy wolałby żyć lepiej niż gorzej przez większość danego mu czasu, a długowieczność oprawców też podważa tę godzącą różne strony perspektywę. Ale to już tylko taka moja dygresja, autor chyba się do tej perspektywy przychyla.

10/10 mam zarezerwowane dla klasyki i dzieł wybitnych, więc daję mocne 9. Ale myślę, że dla gdańszczan i pokolenia rówieśników bohaterów może być gwoli nostalgii nawet i 10.

PS. Bardzo ładnie wydana (Wyd. Wielka Litera),na szczęście nie w twardej okładce, przez co lepiej się trzyma w ręce. Pomysłowy, „solidarnościowy” projekt graficzny.

Antoni Pawlak, Niespodziewany koniec świata

Antoni Pawlak, „zarozumiały i arogancki buc” napisał bardzo dobrą książkę. W dużej mierze wspomnieniowo-autobiograficzną ale pisanie o tym, na czym się ktoś zna to wg mnie siła a nie wada. Oczywiście, jeśli ktoś umie pisać dobrze po polsku, a Pawlak umie.

Fabuła to życie trzech kumpli z klasy, z rocznika 1952 na tle wydarzeń...

To historia trzech przyjaciół urodzonych w Gdańsku w 1952 roku na tle wydarzeń jakie miały miejsce na Wybrzeżu i w kraju w latach 1968-2021. Polecam, bo to ciekawa lektura.

To historia trzech przyjaciół urodzonych w Gdańsku w 1952 roku na tle wydarzeń jakie miały miejsce na Wybrzeżu i w kraju w latach 1968-2021. Polecam, bo to ciekawa lektura.