Jedna z najbarwniejszych i zarazem mocno niejednoznacznych, oraz trudnych do oceny postaci historii Polski przełomu XVIII i XIX w. Autorka zebrała olbrzymi materiał źródłowy. Praca na tytuł naukowy, z wielką ilością przypisów, aczkolwiek czyta się ją dobrze. Śledzimy życiorys Zajączka w latach jego uczestnictwa w Konfederacji Barskiej, Powstaniu Kościuszkowskim, w wyprawie egipskiej Napoleona, służbie w armii francuskiej, której był generałem, czynnej roli w latach istnienia Księstwa Warszawskiego, aż po schyłek życia na stanowisku namiestnika Królestwa Polskiego. Było tego tyle, że można by obdarzyć nie jeden życiorys, i nawet wtedy byłyby one barwne.
Jadwiga Nadzieja bardzo sprawnie poradziła sobie z tym skomplikowanym zadaniem. Jej bohater, jak już wyżej wspomniałem, jest niewdzięcznym materiałem do analizy. Zarówno jako polityk, jak i człowiek, wykazywał się chwiejnością postawy, żeby nie powiedzieć, iż brak mu było stałości w wyznawaniu zasad. Bo jak inaczej ocenić to, że osoba która była jednym z najradykalniejszych polskich jakobinów, stała się pod koniec kariery skrajnym lojalistą wobec carów Rosji? Oczywiście, biorąc pod uwagę burzliwość epoki w której żył i dramatyczne wydarzenia których był uczestnikiem, nie należy oczekiwać na starość całkowitej wierności wobec zasad młodości. Ale są chyba tutaj jakieś granice. Można odnieść wrażenie, że ta aż tak szokująca metamorfoza może świadczyć albo o karierowiczostwie, czy też skrajnym koniunkturalizmie, albo wprost o rozdwojeniu jaźni. Wiele faktów podanych przez autorkę zaświadcza o tym, że Zajączek nie należał do ludzi pokroju Naczelnika Kościuszki. Zestawianie ich razem nie ma w sumie nawet najmniejszego sensu, mimo że w czasie Insurekcji walczyli "ramię w ramię". Kościuszko musiał nawet wtedy studzić zapędy Zajączka w rozliczaniu osób splamionych współpracą z zaborcami. Zajączek bowiem stał na czele instytucji powołanej do sądzenia zdrajców ojczyzny, pod nazwą Sąd Kryminalny Wojskowy. Z pewnym wydarzeniem z tego okresu wiąże się anegdota, którą nazwałbym jedną z największych ironii losu, jakie znam z kart historii. Otóż jednym ze zdrajców skazanych na śmierć przez Sąd Kryminalny Wojskowy był biskup Wojciech Skarszewski. Zajączek wydał wyrok, a złagodził go Kościuszko. Biskupa nie powieszono. 21 lat później, w 1815 roku, uroczyste Te deum laudamus ku czci nowego namiestnika Królestwa Polskiego Zajączka zaintonował... biskup Skarszewski. Panowie współpracowali później ze sobą niejednokrotnie zasiadając przy jednym stole, i, zapewne, wspominając dawne czasy jak to jeden skazał na śmierć drugiego.
Z innych nie mniej zabawnych historii można wspomnieć, jak to podczas Insurekcji Zajączek złożył podczas sesji Rady Najwyższej Narodowej wniosek o zmianę nazwiska na "ananas". Był to w historii Polski generał, który miał chyba najwięcej wspólnego z egzotycznymi owocami, ponieważ w czasie kampanii egipskiej przylgnęło do niego miano "arbuza". Zjadał ponoć wprost niebywałe ilości melonów.
Przechodząc do poważniejszych wątków warto podkreślić jego bardzo dziwną postawę podczas rosyjskiego szturmu Pragi w 1794 r. Opuścił on stanowisko dowodzenia i uszedł z pola walki. Było mu to pamiętane do końca życia. Autorka, wykazując się obiektywizmem, nie tłumaczy tego zachowania w sposób bardziej wątpliwy niż sam Zajączek.
Jednym słowem: kto chciałby zrozumieć jak zagmatwane mogą być losy jednostki na tle burzy dziejów, powinien sięgnąć po biografię Zajączka.

Jedna z najbarwniejszych i zarazem mocno niejednoznacznych, oraz trudnych do oceny postaci historii Polski przełomu XVIII i XIX w. Autorka zebrała olbrzymi materiał źródłowy. Praca na tytuł naukowy, z wielką ilością przypisów, aczkolwiek czyta się ją dobrze. Śledzimy życiorys Zajączka w latach jego uczestnictwa w Konfederacji Barskiej, Powstaniu Kościuszkowskim, w wyprawie...