Poezja Aleksandra Puszkina szybuje wysoko nad Newą, jednak w swym uderzaniu w górne tony rosyjskiej państwowości nie pozostaje bezkrytyczna wobec tego, co wprawne oko poety dostrzeże na nizinach biedy i wyzysku. Chociaż poważnym teatralnym lorgnonem omiata miedzianego jeźdźca i przypomina o założeniu stolicy imperium Piotra I Wielkiego, to nie jest jej daleka problematyka społeczna. Puszkin to niezapatrzony w rosyjskie okno na Europę piewca jedynowładztwa, ale obywatel Rosji z którego zdjęto nadzór policyjny dopiero po jego śmierci. Fakty świadczą same za siebie, polityka nie była obca rosyjskiemu przedstawicielowi romantyzmu. Kiedy wygasał splendor Moskwy a rósł w siłę majestat Petersburga, ten poeta ostro ganił carów i przez jakiś czas sprzyjał dekabrystom. W końcu stał się sumieniem Rosji a poeci potrafią to robić najlepiej.

Siarczysty wschodni mróz nie przeszkodził Puszkinowi w stworzeniu dandysowatego Eugeniusza Oniegina. W sieć paryskiej i londyńskiej mody wplótł znudzonego młodzieńca zarażonego spleenem i ogarniętego chandrą, której nie przeszkodziła nawet szalejąca młodość. Do szczęścia potrzebny jest klucz a pogardzenie blichtrem salonowego świata stanowi jeden z etapów przemiany tego bogatego pedanta. Puszkin miesza wszystko w pyle dziejów. Zajrzy nawet na cmentarz i wytknie różnice pomiędzy jego miejską a wiejską wersją. Wyliczanie na nagrobkach cnót zmarłych ludzi jest jego zdaniem mniej ważne od zwykłego westchnienia nad mogiłą biedaka. Tęskni za majestatyczną ciszą umarłych, bardziej niż za rozkrzyczaną obecnością rang nawet po śmierci.

"Kto, powiedz, natchnął twoją lirę?". Również chciałbym zadać takie samo pytanie, jakie pojawiło się na kartach "Eugeniusza Oniegina". Może tym bodźcem dla rosyjskiego poety były bezdroża po których cwałowali dońscy Kozacy. Może w tamtych stepowych okolicach mógłby znaleźć spokój duszy a podczas nudy tworzyć coraz piękniejsze poematy. Pośród takich krajobrazów umieścił w swej poezji biesy, których lot podczas śnieżnej zamieci przestraszy nawet największych niedowiarków. Aleksander Puszkin to mistrz nastroju mroźnych zawiei i jęków wydawanych przez egzotyczne twory ludzkiej wyobraźni. Olbrzymie połacie Rosji wyśmienicie się nadają do tego typu skojarzeń przygniecionych ogromem bezludzi.

Historia nie zapomni niechlubnych słów poety wypowiedzianych po wybuchu polskiego powstania listopadowego. Jednak jego poezja pełna jest określeń wolności krytykujących carski absolutyzm. Aleksander Puszkin nie był despotą. Jego niektóre wiersze bardziej przypominają manifest tyranobójcy niż zagorzałą chwalbę starego porządku. Jego Rosja krwawi a on szuka nadziei na poprawę sytuacji. Niech zaświadczy o jego wolnościowych marzeniach fakt, że został zesłany przez cara za swoją twórczość na rubieże imperium. Na zakończenie warto przytoczyć wiersz pod tytułem "Mój nagrobek", napisany przez Aleksandra Puszkina o sobie samym:

"Tu leży Puszkin. Wesół z muzą w świat wyruszył.
Kochał się, leniuchował, wreszcie kresu dobiegł.
Nie robił nic dobrego - ale w głębi duszy
Był to, jak Boga kocham, dobry człowiek."

Jak widać, z ogromnym dystansem potrafił podejść do swojej osoby ten jeden z największych rosyjskich poetów.

Poezja Aleksandra Puszkina szybuje wysoko nad Newą, jednak w swym uderzaniu w górne tony rosyjskiej państwowości nie pozostaje bezkrytyczna wobec tego, co wprawne oko poety dostrzeże na nizinach biedy i wyzysku. Chociaż poważnym teatralnym lorgnonem omiata miedzianego jeźdźca i przypomina o założeniu stolicy imperium Piotra I Wielkiego, to nie jest jej daleka problematyka...