Pięć kłamstw Lenina. Rosja po przewrocie bolszewickim: propaganda a rzeczywistość

Niniejsze studium „Pięć kłamstw Lenina. Rosja po przewrocie bolszewickim: propaganda a rzeczywistość” poświęcone jest jednej z największych manipulacji społecznych, jakich dokonano w XX wieku. Składa się z pięciu esejów potwierdzających (ilustrujących) – na przykładzie drogi partii bolszewickiej i jej wodza Lenina, do władzy w Rosji – tezę o skuteczności propagandy politycznej jako narzędzia pozyskiwania mas, zdobywania władzy, a następnie kontroli i podporządkowywania sobie społeczeństwa przy pomocy terroru, przez sprowadzanie instytucji demokratycznych do roli fasady systemu odnawiającego się na zasadzie kooptacji. Pozyskiwania nie metodą perswazji intelektualnej, argumentów racjonalnych, lecz przede wszystkim poprzez działanie na emocje odbiorcy, pobudzanie „złych” instynktów, stymulowanie założonych masowych zachowań – żonglując hasłami zacierającymi różnicę między stanem rzeczywistym a ewidentnym, lecz atrakcyjnym dla odbiorców, fałszem, manipulując symbolami, żerując na najprostszych reakcjach. Demagogicznie operowano w tym celu maksymalnie uproszczonymi hasłami typu: ziemia chłopom, pokój ludom, władza proletariatowi – hasłami polaryzującymi hierarchię wartości ich adresata, tzw. szerokiego odbiorcy, do sprymitywizowanej czarno-białej opozycji, wywołującymi niejako automatyczną reakcję poparcia dla ich głosicieli.

Bolszewicy w listopadzie 1917 roku nie tylko zdobyli władzę w Rosji, ale utrzymali się przy niej przez dziesięciolecia. Niewątpliwie do ich sukcesu przyczynił się skomplikowany splot okoliczności, kompromitacja i upadek monarchii, kryzys rosyjskiego systemu politycznego, zmęczenie społeczeństwa trwającą od ponad trzech lat wojną, której nie było widać końca. Przyczynił się w istotnym stopniu rozkład i zanarchizowanie armii, niedostatecznie kontrolowana liberalizacja systemu władzy po lutym 1917 roku. Jednak podstawowym czynnikiem była reakcja społeczna na główne, wiodące hasła bolszewickiej agitacji – w dużym stopniu demagogiczne, pozbawione realizmu, ale swym prostym (prostackim) przekazem dobrze trafiające do masowego, dość prymitywnego odbiorcy, nie potrafiącego ich sfalsyfikować. Reakcja skutkująca relatywnie wysokim poparciem w tzw. podstawowych warstwach społecznych, łatwo ulegających czarno-białej propagandzie, a zarazem coraz bardziej wrogo odnoszących się do utożsamianych z wojną i nierównościami społecznymi starych struktur i instytucji, przede wszystkim administracji centralnej i terenowej, korpusu oficerskiego armii, jak też ziemiaństwa, a nawet Cerkwi.

Te podstawowe hasła, które utorowały Leninowi i jego przybocznym z kierownictwa partii bolszewickiej drogę do władzy, a wkrótce potem do jej pełni, autor sprowadził w niniejszej pracy do pięciu najbardziej nagłośnionych przez propagandę bolszewicką obietnic: pokój ludom, samostanowienie narodom, władza proletariatowi, ziemia chłopom, równouprawnienie kobietom – („pięć kłamstw Lenina”). Wszystkie one odegrały ogromną rolę agitacyjną, aczkolwiek co najmniej trzy z nich były wyraźnym zaprzeczeniem postulatów programowych potwierdzanych przez kolejne zjazdy Socjaldemokratycznej Partii Robotników Rosji (bolszewików).

Także w konfrontacji z praktyką państwa „nowego typu”, „zwycięskiej rewolucji” hasła te okazały się manipulacją, zabiegami socjotechnicznymi. Rzeczywistość albo dalece od nich odległa, albo im wręcz zaprzeczała. Jednak w warunkach braku weryfikacji wyborczej nie osłabiało to podstaw opartego na terrorze i atrapach procedur demokratycznych systemu. Patronowało mu cyniczne stwierdzenie Lenina, iż władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy.

Od samego początku, po dojściu do władzy w drodze zamachu stanu, a w szczególności po rozpędzeniu w styczniu 1918 r. Zgromadzenia Konstytucyjnego, bolszewicy nie tylko dezawuowali hasła-obietnice, które pozwoliły im przechwycić państwo. Łamali podstawowe reguły demokratyczne, próby sprzeciwu społecznego pacyfikując siłą. Postawili na skuteczność, często postępując wbrew własnym kanonom ideowym, traktowanym – przede wszystkim przez Lenina – jako narzędzie manipulacji propagandowej. Praktyka rządów bolszewickiego państwa/partii kolejno rozwiewała nadzieje społeczne pobudzone obietnicami, którymi Lenin i towarzysze tak hojnie szafowali w drodze do władzy. Mimo jawnej sprzeczności z rzeczywistością „socjalistycznego” państwa, aż do rozpadu Związku Sowieckiego nie zostały one jednak odrzucone. Podobnie jak instrumentalizowana w miarę upływu czasu ideologia, spełniały rolę parawanu, maskującego rzeczywisty charakter ustroju sowieckiego. Ustroju wyczerpującego definicję totalitaryzm, będącego swoistym czerwonym imperializmem, gnębiącym własne społeczeństwo, śmiertelnie groźnym dla państw sąsiednich i świata.