„To właśnie strach i brak ufności w Bożą moc rodzą niebezpieczny katolicyzm bez chrześcijaństwa, który pozbawia Kościół wiarygodności i wygania ludzi ze świątyń.

Chciałbym, aby szczera opowieść o moim życiu – włącznie ze świadectwem mych słabości, prób i wątpliwości – była zachętą do zaufania, że Bóg może ludzką słabość przemieniać w siłę”.

Nakładem wydawnictwa Znak ukazała się ciekawa i skłaniająca do refleksji książka Tomáša Halíka pod tytułem „Od podziemnego Kościoła do labiryntu wolności. Autobiografia”. Autor jest bardzo znanym czeskim kapłanem, konwertytą, cenionym profesorem socjologii i teologii. Urodził się 1 czerwca 1948 roku w Pradze.

W swojej nowej książce pisze nie tylko o swoim życiu, ale także o „półwieczu historii kraju w sercu Europy, zwłaszcza historii ciężko doświadczonego czeskiego Kościoła”. Dzięki temu możemy nieco lepiej zrozumieć sytuację Kościoła w Czechach. Mówi się o tym kraju, że jest najbardziej zlaicyzowanym na świecie. Tomáš Halík pisze o przyczynach takiego stanu rzeczy. O tradycyjnej niechęci do Rzymu i silnym przywiązaniu do Jana Husa.

Dużo miejsca poświęca sytuacji państwa i Kościoła pod rządami komunistów. Przeczytamy więc o „podziemnym Kościele”, którego działalność – uzasadniona w czasach komunistycznych – była sporym wyzwaniem dla Stolicy Apostolskiej po odzyskaniu przez kraj niepodległości. Dla polskiego czytelnika – nieco słabiej zorientowanego w temacie – żonaci księża i ich specyficzna działalność będzie sporym zaskoczeniem. Jednocześnie musimy sobie uświadomić, że w Czechach jest bardzo silne przywiązanie do wspomnianego wcześniej Husa. Wszystko to bardzo komplikuje sytuację Kościoła. Stało się to doskonale widoczne po 1989 roku. Gdy po wyjściu z podziemia nagle w kraju zaistniały trzy równoległe Kościoły, mające różne doświadczenia i wrażliwość teologiczną.

Sam autor jest tutaj osobnym przypadkiem. Świetnie wykształcony, sympatyzujący raczej z nowymi prądami teologicznymi, nie potrafi zrozumieć Kościoła tradycyjnego. Jest to zresztą pewien paradoks. „Postępowi” teolodzy, czytający wyłącznie nowych autorów i nowatorskie prace zachowują się niemal tak, jakby Kościół i teologia miały początek w latach 60. XX wieku. Całą katolicką tradycję określają jako „nieprzystającą do współczesnych czasów”.

Stąd też mój krytyczny stosunek do niektórych stwierdzeń księdza Tomáša Halíka. Nie zmienia to jednak mojej generalnej oceny książki. Jest to ciekawa i wymagająca pozycja. Zachęcam jednak, aby nie przyjmować jej bezkrytycznie. Autor bowiem nie jest zwyczajnym kapłanem. Nigdy nie pracował na parafii, zna wyłącznie życie naukowca. Opisuje tylko – co zrozumiałe – swój punkt widzenia. Pozycję polecam wszystkim zainteresowanym teologią i życiem Kościoła.

Wojciech Sobański