Tom zawiera szkice analizujące aranżacje realności, jakich dokonują artyści XX stulecia – B. Leśmian, K. Irzykowski, St. I. Witkiewicz, B. Schulz, K. L. Koniński, W Gombrowicz. G. Herling-Grudziński, J. Czapski, Cz. Miłosz, J. Lechoń, Z. Haupt, J. Iwaszkiewicz, T. Różewicz i inni twórcy tego okresu na przestrzeni całego stulecia.

U podstaw zamysłu zbioru szkiców młodych polonistów warszawskich jest odchodzenie od różnych wariantów „historii niechcianej”, od procesów wielkoskalowych, które miałyby kształtować świadomość mas i jednostek, do „historii obecnych”, przetworzonych przez uczestników wydarzeń wydarzeń w indywidualny idiom biograficzny, w historyczność uobecnioną i przyswojoną. Autorzy prezentowani w szkicach nie są postrzegani poprzez uzależnienie od historii, jako wytwory swego czasu dziejowego, ale w procesach obrony przed nią, jako wytwórcy historyczności własnej, przeżytej, indywidualnej, biograficznej. Są przede wszystkim kreatorami osobistych „wersji obecności”, stylów przeciwstawiania się kryzysowi kultury i rozpadowi porządków aksjologicznych, jakie przyniósł wiek zamętu. Praca zawiera teksty świadczące o zmianach zachodzących w zainteresowaniach młodej polonistyki, obrocie myśli interpretacyjnej ku poszukiwaniom w utworach poza obrazami niszczącej siły historii także – zakotwiczonych głęboko w typach dyskursu, rodzajach metaforyzacji, w indywidualnej symbolice – ujęć scalających, stabilizujących, mitotwórczych.