Wszystkie określenia współczesnego czasu mają na celu pilne zwrócenie uwagi na to, że świat stworzony przez człowieka siłą jego umysłu i woli jest na tyle odmienny, iż do jego trwania i rozwoju nie wystarczy tylko adaptacja, ale jest wymagana też nowa jakość aktywności człowieka, wyznaczana niewspółmiernie wyższym poziomem jego autonomii i indywidualnej odpowiedzialności. Współcześnie człowiek staje wciąż przed nowymi wyzwaniami, musi otwierać się na mnóstwo różnorakich możliwości, poddawać je refleksji i szukać nowych rozwiązań. Nauczyciel dziecka na miarę XXI wieku nie może pełnić tylko funkcji „dostarczyciela”, „transmitera” wiedzy. Jego rola polega na wprowadzeniu dziecka w świat wiedzy i wartości, w świat sensu i rozumienia świata symboli, budzeniu ciekawości i inspirowaniu do poszukiwań indywidualnego wymiaru własnego człowieczeństwa i własnej drogi życia. Zatem działanie wychowawcze nauczyciela powinno oscylować pomiędzy wspieraniem indywidualnego rozwoju dziecka a konstruktywnym formułowaniem świata w taki sposób, by zmieniali się ludzie w toku kreowanych przez nich relacji społecznych.

Dla nauczyciela uczeń konstytuuje zawodowy świat, uczeń jest racją bytu nauczyciela, a relacja Ja–Ty stanowi istotę działań wychowawczych. Jakość tej interakcji zależy od nauczycielskiej filozofii dziecka, ale nadal, mimo zmian w świecie, trzeba przypominać, że godność i prawa dziecka zawsze powinny zajmować w interakcji nauczyciel–uczeń poczesne miejsce. Odwołując się do pedagogiki J. Korczaka, można powiedzieć, że zadaniem nauczyciela jest wspomaganie „mozołu i trudu” wzrastania dziecka w klimacie szacunku, życzliwości i poszanowania dziecięcej pracy poznawania świata, jego niepowodzeń i łez, radości i tajemnic (J. Korczak, Jak kochać dziecko. Prawo dziecka do szacunku. Wydawnictwo Żak, Warszawa 2002). Wspomaganie dziecięcego „mozołu i trudu” wzrastania może odbywać się tylko w dialogu, w społecznej przestrzeni „trwającej wciąż rozmowy”. Te same stwierdzenia możemy też odnieść do studenta, do wspierania jego „mozołu i trudu” w samowychowaniu czy współwychowaniu w relacji z nauczycielem akademickim, a więc relacji dwupodmiotowych, które spełniają warunki autentycznego dialogu. Tylko takie relacje, w których podstawowym fenomenem jest rozmowa, prowadzą do autokreacji. Relacja Ja–Ty jest czymś nieodzownym dla tworzenia osobowego wymiaru ludzkiej egzystencji.

Publikacja, którą Państwu przedstawiamy, prezentuje teoretyczne i praktyczne aspekty różnych sposobów kształcenia i wychowania młodego człowieka opartych na dialogu, bezpośredniej relacji Ja–Ty, mistrz–uczeń. Można powiedzieć, że problematyka ta była już wielokrotnie podejmowana w literaturze pedagogicznej, ale nowe czasy i nowe potrzeby edukacyjne rodzą nowe sposoby odczytywania relacji nauczyciel–uczeń i nadawania im oczekiwanych walorów. Powracamy zatem do tej problematyki, a przedstawiane teksty promują nowatorskie zastosowanie tutoringu, mentoringu i coachingu w idei edukacji spersonalizowanej, dopasowanej do zróżnicowanych potrzeb i predyspozycji uczniów i studentów. Ukazują warsztat pracy nowoczesnego wychowawcy w edukacji przedszkolnej, szkolnej, akademickiej, a także w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Publikacja zawiera cenne wskazówki, przydatne w sztuce ujawniania i rozwijania ukrytych talentów i indywidualnych potencjałów wychowanków. Ukazuje również możliwości wspierania zmian w zachowaniach i postawach podopiecznych poprzez eliminowanie negatywnych postaw, niewłaściwych poglądów oraz korygowanie nieporządanych przejawów stylu życia dzieci i młodzieży. Wyjątkową wartość stanowi pokłosie doświadczeń z pracy tutoringowej, którymi dzielą się autorzy opracowań.

Józefa Bałachowicz, Agnieszka Rowicka