"Niczego nie posiadam. Wszystko co miałem nadzieję podarować swojemu synkowi, to kochająca rodzina. A teraz..."

Czym jest człowieczeństwo, kiedy wybucha wojna? Czy sąsiad innej narodowości dalej jest sąsiadem? Czy mamy odwagę powiedzieć "nie"?

Poruszył mnie do łez. Pięknie narysowane i opowiedziane, bardzo osobiste i ludzkie spojrzenie na brutalny konflikt etniczny, które uniknęło epatowania przemocą czy moralizatorstwem. Jest tu coś, czego brakuje mi w pracach Delisle'a – głębokie emocje i poczucie porozumienia ze spotkanymi ludźmi. Plus posłowie, które wyjaśnia kontekst historyczny.

Takie komiksy przywracają mi wiarę w siłę tego medium, opanowanego przez tandetę i efekciarstwo.

Refleksje dotyczące aktualnej agresji Rosji na Ukrainę narzucają się same... jakimś skromnym pocieszeniem jest fakt, że Slobodan Milosevic trafił do Hagi (choć zmarł przed wydaniem wyroku).

Podczas lektury intuicyjnie puściłem Biosphere "Angel's Flight" i ta muzyka idealnie wzmocniła nastrój.

"Niczego nie posiadam. Wszystko co miałem nadzieję podarować swojemu synkowi, to kochająca rodzina. A teraz..."

Czym jest człowieczeństwo, kiedy wybucha wojna? Czy sąsiad innej narodowości dalej jest sąsiadem? Czy mamy odwagę powiedzieć "nie"?

Poruszył mnie do łez. Pięknie narysowane i opowiedziane, bardzo osobiste i ludzkie spojrzenie na brutalny konflikt etniczny, które...

O wojnie łatwo się mówi, dopóki nie dotyka ona nas bezpośrednio. Zauważa to już na wstępie Gani Jakipi, scenarzysta i autor "Powrotu do Kosowa". Sam emigrował z tego kraju do Barcelony, uciekając przed wojną trawiącą rozpadającą się Jugosławię. Był to czas bardzo krwawych walk zwieńczony czystkami etnicznymi na wielu obszarach. Jakupi opisuje swój powrót do ojczyzny pod koniec lat 90-tych ubiegłego stulecia, gdy Kosowo odzyskało niepodległość. Jego wspomnienia potrafią wykręcić żołądek, gdy opisuje relacje z napotkanymi ludźmi oraz swoje wspomnienia z dzieciństwa.

Komiks zaczyna się od opisu koszmaru, nękającego autora przez długi czas. Już to jest bardzo sugestywne, a rysunki jego kolegi Jorge Gonzaleza tylko potęgują efekt przerażenia. Zresztą jest to jedna z wielu takich scen, a w całym komiksie są przedstawione o wiele gorsze okropieństwa. Szczególnie w pamięci utkwiła mi jedna scena, gdy Jakupi przeprowadzał wywiad z byłym żołnierzem walczącym w serbskich oddziałach. Facet nie był wstanie otrząsnąć się z traumy po tym co widział i czego doświadczył. Jakupi zauważa w swej pracy wielokrotnie, że za czystki i wojnę odpowiadali fanatycy oraz politycy nie mający wiele wspólnego z Kosowem czy Serbią. Wcześniej ludzi z obu nacji mieszkali w jednym mieście n a jednej ulicy i im to nie przeszkadzało. Tak naprawdę sobie pomagali. Wojna oraz bojówkarze serbscy dokonujący masowych mordów zmienili ten stan rzeczy.

Jakupi wspomina też wielokrotnie o sytuacji sąsiadów po zakończeniu wojny, gdy Kosowo odzyskało niepodległość. Starzy Serbowie byli przeganiani z ziemi, na której się urodzili i wychowali. Tyle tylko, że ich sąsiedzi nie winili tych konkretnych Serbów za zbrodnie. Znali ich, wychowali się z nimi, pracowali i bawili się razem. Dla nich byli dalej sąsiadami. Jednak przybywający do miast młodzi uchodźcy szukali sytuacji do zaczepki i wszystko się zmieniło. Starzy Serbowie musieli uciekać, tak jak niegdyś ich sąsiedzi. Jakupi opisuje bardzo sugestywnie ten koszmar, tak że ciarki potrafią przejść człowiekowi po karku.

Ostatnią sprawą, często poruszaną w komiksie jest wyludnienie wielu wsi na terenie Kosowa. Autor przedstawia wioski i małe miasteczka, które przypominają sceny z koszmarów. Wypalone domy, brak ludzi, zniszczone instalacje energetyczne. Do tego wszędzie pełno sił pacyfikacyjnych UN, mających utrzymywać pokój na tych terenach. Z czasem jednak te miejsca są zasiedlane i ostatni rozdział tego komiksu przedstawia odradzające się miasta, wioski i stacje paliw. Pokazuje kraj powstający z popiołów wojny. Czytając "Powrót do Kosowa" przed oczami stanęła mi obecna sytuacja w Syrii czy Strefie Gazy, gdzie nadal trwa piekło. Może kiedyś ono minie. Może kiedyś i te narody odzyskają swój dom, tak jak ludy Bałkanów.

O wojnie łatwo się mówi, dopóki nie dotyka ona nas bezpośrednio. Zauważa to już na wstępie Gani Jakipi, scenarzysta i autor "Powrotu do Kosowa". Sam emigrował z tego kraju do Barcelony, uciekając przed wojną trawiącą rozpadającą się Jugosławię. Był to czas bardzo krwawych walk zwieńczony czystkami etnicznymi na wielu obszarach. Jakupi opisuje swój powrót do ojczyzny pod...

Tematyka Bałkanów nie jest mi obca. Byłam służbowo w Bośni i Serbii oraz turystycznie w Albanii i Czarnogórze. Widziałam zniszczone wojną budynki w Belgradzie. Trudno mi jest pojąć, jak tak życzliwi ludzie mogli kiedyś zabijać swoich sąsiadów tylko ze względu na ich inną narodowość. Karty komiksu to jak kilkadziesiąt dzieł sztuki w twoich rękach. A wrażenie potęgują grube, solidne karty papieru. Styl rysownika określiłabym jako "malarski". Nigdy nie widziałam czegoś takiego w komiksie. Niesamowite kolory oraz ich dobór. Czerwony lub pomarańczowy cień na twarzy ? Gonzalez łamie wszelkie kanony i to jest właśnie genialne!

Tematyka Bałkanów nie jest mi obca. Byłam służbowo w Bośni i Serbii oraz turystycznie w Albanii i Czarnogórze. Widziałam zniszczone wojną budynki w Belgradzie. Trudno mi jest pojąć, jak tak życzliwi ludzie mogli kiedyś zabijać swoich sąsiadów tylko ze względu na ich inną narodowość. Karty komiksu to jak kilkadziesiąt dzieł sztuki w twoich rękach. A wrażenie potęgują grube,...

Nie wiem czy istnieje inna książka pokazująca wojnę i czystki etniczne w formie komiksu: jest to ciekawy zabieg i pozwala dosłownie zobaczyć niektóre obrazy wojenne/powojenne oczami autora. Za ten zabieg duży plus. Inny plus to wydanie (Timof 2018): staranne, twarda oprawa, dobry papier, ładny zapach.
Na minus działa to, że autor założył że odbiorcy orientują się o przebiegu konfliktu w Kosowie (część opisowa jest dopiero na końcu - w moim wypadku stanowczo powinna powędrować na początek). Również nie do końca przypadł mi do gustu sposób rysowania: część rysunków jest moim zdaniem zbyt rozmazana.

Nie wiem czy istnieje inna książka pokazująca wojnę i czystki etniczne w formie komiksu: jest to ciekawy zabieg i pozwala dosłownie zobaczyć niektóre obrazy wojenne/powojenne oczami autora. Za ten zabieg duży plus. Inny plus to wydanie (Timof 2018): staranne, twarda oprawa, dobry papier, ładny zapach.
Na minus działa to, że autor założył że odbiorcy orientują się o...