Klucz do zrozumienia Przedwiośnia. Ilustrowane studium interpretacyjne, książka o jednej książce na podstawie jej rękopisu, a więc dokładnie tego, co naprawdę napisał Żeromski.

Najnowsza książka Stanisława Falkowskiego o Przedwiośniu Siły większe niż chaos. Tajemnica „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego opowiada o tej powieści w jej najpełniejszej rękopisowej wersji.

Stanisław Falkowski czyta Przedwiośnie Stefana Żeromskiego z wielką wrażliwością i erudycją. Widzi w tej głośnej niegdyś powieści, a dziś spowszedniałej od lat szkolnej lekturze, rzeczy nowe, oryginalne i intrygujące. Z benedyktyńską sumiennością oraz pewną dozą interpretacyjnej brawury analizuje pojedyncze słowa i zdania utworu. Zatrzymuje się nawet nad znakami interpunkcyjnymi, w razie potrzeby sięgając nie do wydanego tekstu powieści, ale jej rękopisu. Ostrożnie i delikatnie oddziela od siebie warstwy pochodzące z różnych etapów pracy autora nad tekstem oraz elementy wprowadzone przez redaktorów i edytorów, narosłe na oryginalnym manuskrypcie Żeromskiego. Zestawia ze sobą różne, oddalone kompozycyjnie fragmenty dzieła oraz tropi liczne nawiązania do innych tekstów kultury.

Tworzy w ten sposób spójny i zarazem zdumiewający swoim uniwersalizmem klucz do lektury Przedwiośnia, napisany językiem żywym i emocjonalnym. Kluczem tym otwiera współczesnemu czytelnikowi świat myśli, diagnoz, doświadczeń i zagrożeń wspólnych całemu pokoleniu naszych rodaków, witających odrodzoną w 1918 roku Polskę.

Klucz ten czyni z nas, ludzi żyjących w XXI wieku, właściwych adresatów powieści. Spadkobierców tej samej tradycji i uczestników tej samej historii

Prezes Stowarzyszenia im. Stefana Żeromskiego
Prof. dr hab. Kwiryna Handke

Przedwiośnie interpretuje się na ogół z odwołaniem do oczywistych kontekstów historycznych w postaci rewolucji bolszewickiej, polskiego roku 1918 i wojny polsko-rosyjskiej (przy czym przed rokiem 1989 z intencjami propagandowymi). Bywają natomiast niedoceniane konteksty i znaczenia bardziej uniwersalne. Stanisław Falkowski dowodzi, że to właśnie one pozwalają dostrzec w powieści odkrywczą diagnozę i przepowiednię moralno-historyczną na temat rozpoczynającej się za życia Żeromskiego epoki masowych zbrodni i na temat sytuacji duchowej ludzi ogołoconych z pamięci o przodkach, bo wyrwanych z rodziny, z domu, z ojczyzny, zanim zdążyli się zżyć z czymkolwiek i zrozumieć, co jest święte; przede wszystkim zaś pozwalają dostrzec sprzeciw Żeromskiego wobec czci oddawanej fałszywym bóstwom, jego stanowcze opowiedzenie się w obronie pierwszego przykazania i ewangelicznych norm moralnych. Pytanie o Polskę – czym była, jest, może i powinna być, pisarz sytuuje dopiero na tle tych wielkich tematów.

Autor Sił większych niż chaos ujawnia owe uniwersalne znaczenia i konteksty powieści poprzez zanalizowanie jej tekstu z dokładnością do jednego wyrazu, sylaby, akcentu czy przecinka. Nikt nie wątpi, że właśnie tak, z największą dokładnością, należy czytać wiersze, ale wciąż nie każdemu wydaje się to oczywiste w odniesieniu do powieści.

Tymczasem nie ma powodu, by sądzić, że wielki artysta, a zwłaszcza taki poeta jak Żeromski, użył choćby jednego wyrazu bez określonego celu. Zachowany rękopis powieści, z którego chyba żaden akapit nie przeszedł do wersji ostatecznej bez zmian, dowodzi tego szczególnie dobitnie.

W obecnym wydaniu książki rękopis ten (w całości wciąż jeszcze oczekujący na systematyczna eksplorację) jest znacznie szerzej wykorzystany – jako koronny dowód na powyższe stwierdzenie.

Publikacja wyróżniona na Targach „Edukacja XXI” (2003) nagrodą za najlepszą książkę popularnonaukową.