Jeffrey S. Kopstein, Jason Wittenberg - „Intimate Violence” Anti-Jewish Pogroms on the Eve of the Holocaust
Jana Grossa atakowano za „Sąsiadów”, że jest socjologiem, a nie historykiem, a teraz nawet ten argument nie zadziała. Dwóch amerykańskich politologów przeanalizowało pogromy na terenach polskich, które z okupacji rosyjskiej po klęsce wrześniowej w 1939, przeszły pod niemiecką po napaści na ZSRR w 1941 r.
Proszę Państwa! Nikt Polski ani Polaków nie atakuje, nie oczernia, a jedynie z pobudek naukowych analizuje dlaczego do TYLKO/AŻ tylu pogromów doszło.
Zadajmy sobie parę pytań przed lekturą, by czynniki emocjonalne nie utrudniały percepcji. Czy byliśmy i jesteśmy antysemitami? „Przysłowia i porzekadła mądrością narodu”. A przecież mamy, że „Polacy wysysają antysemityzm z mlekiem matki”. Czy przed wojną było „getto ławkowe”, a w 1968 - tragiczny dla polskiej nauki i kultury exodus? Wątpliwości nie ma. No i tematycznie najważniejsze pytanie: czy pogromy były? Były, ale….
To bądźmy wdzięczni autorom, że zanalizowali przyczyny pogromów i odesłali nasze stereotypy do lamusa. Nie tylko oni, lecz również liczni recenzenci, zwracają uwagę na „the collapse of the central state” (zagładę Państwa Polskiego),jako okoliczność sprzyjającą pogromom.
W „Preface” („Przedmowie”) czytamy:
„...Our intuition was that the roots of more than two hundred 1941 pogroms were located in the ethnic demographics and political behavior of the interwar era, information that we had already been collecting for a project on the ethnic origins of dictatorship and democracy. The historical literature focuses on anti-Semitism and beliefs about Jewish support for communism. The social science literature, which does not analyze these pogroms in any detail, suggests the answer lies in the economic and political threat to pogrom perpetrators by those who would become their victims. Our data could speak to these arguments. We discovered a connection between interwar political behavior and the occurrence of pogroms that centered on the local political milieu and, in particular, non-Jewish rejection of Jewish efforts to achieve national rights within Poland….”
Ostatnie zdanie jest najistotniejsze, lecz nie tłumaczę go, bo szerokie omówienie znalazłem w recenzji Adama Leszczyńskiego na: https://oko.press/219-razy-jedwabne-wstrzasajaca-ksiazka-o-pogromach-antyzydowskich-latem-1941-r/
Adam Leszczyński (ur.1975) - polski historyk, dziennikarz i publicysta. Profesor w Instytucie Studiów Politycznych PAN, członek zespołu "Krytyki Politycznej" oraz współzałożyciel OKO.press. Na LC 10 książek, w tym książka o polskiej samoocenie „No dno po prostu jest Polska. Dlaczego Polacy tak bardzo nie lubią swojego kraju i innych Polaków” (WAB 2017). W OKO.press pisze o polityce i historii.
Leszczyński zaczyna słowami:
„…Dwóch amerykańskich politologów naliczyło 219 pogromów na dawnych Kresach Wschodnich RP latem 1941 roku. Jedwabne było tylko jednym z nich. Ale to tylko 9 proc. gmin, Większość miejscowości nigdy nie doświadczyła pogromu. Naukowcy próbowali odpowiedzieć na pytanie, dlaczego pogromy wybuchały w jednych miejscach, a w innych nie. Odpowiedzi są fascynujące….”
No właśnie: dlaczego? Leszczyński przytacza wnioski autorów:
„…Po przeanalizowaniu dostępnych informacji. … Kopstein i Wittenberg doszli do następujących wniosków:
• pogromy nie wybuchły w miejscach, w których konkurencja ekonomiczna pomiędzy Żydami i nie-żydami była największa przed 1941 rokiem;
• pogromy nie wybuchły w miejscach, w których Żydzi szczególnie sprzyjali komunizmowi;
• powszechny przed wojną antysemityzm również nie tłumaczy wybuchu pogromu (chociaż był do niego niezbędny);
• najbliższa prawdy jest hipoteza, że pogromy wybuchały w miejscach, w których przed wojną najbardziej aktywne było żydowskie życie polityczne.
Kopstein i Wittenberg nazywają to uzasadnienie „teorią konkurujących nacjonalizmów”. Piszą:
„Twierdzimy, że pogromy reprezentowały strategię, w której nie-żydzi próbowali pozbywać się tych, których uważali za politycznych rywali w przyszłości. Pogromy miały największą szansę wydarzyć się w miejscach, w których mieszkało wielu Żydów, w których ci Żydzi byli orędownikami narodowej równości Żydów i nie-żydów, i w których partie, które się za takim programem opowiadały, były popularne”.
Nie będę Państwu psuł przyjemności z tej arcyciekawej lektury, więc tylko za Leszczyńskim podam szokującą konkluzję:
„….Okazuje się np., że pogrom był tym bardziej prawdopodobny, im więcej głosów przed wojną padało nie na antysemickich Narodowych Demokratów – ale tam, gdzie wygrywał prorządowy BBWR, który nie był otwarcie antysemicki (a po stronie żydowskiej – na partie nacjonalistyczne)….”
Więc nie nienawiść do „żydokomuny” czy żydowskich spekulantów i właścicieli kamienic, lecz (skrótowo) walka o władzę. Ciekawa książka!! 7/10
PS Przeczytałem powyższe i uważam za wskazane dodać jeszcze jeden fragment z recenzji Leszczyńskiego:
„…Konkluzje obu amerykańskich politologów są ciekawe także z punktu widzenia debaty o polskich winach wobec Żydów w czasie II wojny światowej. Podkreślają wielokrotnie, że do pogromów doszło w relatywnie niewielkiej liczbie miejscowości – mniej niż 10 proc. z tych, w których Polacy i Żydzi mieszkali obok siebie…”
……i końcowa pocieszająca dla nas refleksja:
„Nasze empiryczne wnioski” – piszą amerykańscy naukowcy – „wspierają pogląd, że narody nie działają kolektywnie i w związku z tym nie powinny być kolektywnie odpowiedzialne za przestępstwa popełnione przez mniejszość” .

Jeffrey S. Kopstein, Jason Wittenberg - „Intimate Violence” Anti-Jewish Pogroms on the Eve of the Holocaust
Jana Grossa atakowano za „Sąsiadów”, że jest socjologiem, a nie historykiem, a teraz nawet ten argument nie zadziała. Dwóch amerykańskich politologów przeanalizowało pogromy na terenach polskich, które z okupacji rosyjskiej po klęsce...