Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje agonii

Przede wszystkim polecam tę książkę każdemu, nie tylko miłośnikom historii. Jest to synteza dziejów owego niezwykłego tworu państwowego, jakimi była Rzeczpospolita Obojga Narodów, wraz ze zwykłym eseistyce dogłębnym osobistym spojrzeniem autora na opisywane sprawy. Bogata polszczyzna, celne ironie, żarty i wtręty oraz trafne spostrzeżenia czynią tę lekturę przyjemną i wciągającą. Z opiniami historyka można się zgadzać lub nie, lecz ze względu na styl i przystępność esej stanowi dobry punkt wyjścia dla poznania ojczystych dziejów, refleksji i debaty nad ich oceną oraz wyciągania z nich wniosków.

Trzeci tom trylogii skupia się na tytułowych ,,dziejach agonii", czyli czasach saskich, stanisławowskich i dobie rozbiorów w kontekście działań polityków, uwarunkowań zagranicznych i rozwoju intelektualnego. Przedstawia bogaty koloryt i specyfikę polsko-litewskiego Oświecenia w kontraście do potępianej przez Jasienicę stagnacji zapustów saskich. Barwnie opisuje burzliwy krajobraz wojny północnej i rewolucji kościuszkowskiej. Dokładnie rysuje grę dyplomatyczną mocarstw ościennych i ścisły związek między wydarzeniami europejskimi a losem Rzeczpospolitej. Obala popularny w polskiej świadomości historycznej mit złego króla Augusta. Przyczyn upadku każe szukać znacznie głębiej, niż w samej dobie rozbiorów. Wątki wykładane są w sposób barwny, a przy tym konsekwentnie logiczny i spójny, dzięki czemu czytelnik zostaje silne osadzony w opisywanych realiach, otrzymuje dynamiczną opowieść i ciężko mu się nudzić podczas lektury.

Pozycja zdecydowanie godna polecenia.

P.S. Miałem przyjemność słuchać wersji audio tejże książki w interpretacji Marcina Popczyńskiego i zdecydowanie polecam lekturę w tej formie. Pan Popczyński świetnie łapie ten specyficzny ,,flow" Jasienicy. ^^

Przede wszystkim polecam tę książkę każdemu, nie tylko miłośnikom historii. Jest to synteza dziejów owego niezwykłego tworu państwowego, jakimi była Rzeczpospolita Obojga Narodów, wraz ze zwykłym eseistyce dogłębnym osobistym spojrzeniem autora na opisywane sprawy. Bogata polszczyzna, celne ironie, żarty i wtręty oraz trafne spostrzeżenia czynią tę lekturę przyjemną i...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

„Dzieje Agonii” – bardziej nowocześnie można by nazwać: „Poradnik dla chcących pozbyć się własnego państwa”

Jasienica idzie w formę zdecydowanie bardziej przypominającą esej, zatem ten „poradnik” może nie być zbyt czytelny, ale wciąż zawiera według mnie najważniejsze wskazówki.
Pod tym względem ostatni tom dziejów Rzeczypospolitej jest dość unikalny, bo serio pytając: jak często można znaleźć w literaturze faktu rozprawę na temat zniknięcia potężnego (przynajmniej geograficznie) państwa w czasach nam bliskich?

Chcemy być tacy wyjątkowi jako nacja – no to jesteśmy, prawda?
Ilość zmarnowanych szans, nadziei, aspiracji, planów – wreszcie rozmiar osobistych tragedii do jakich przyłożyliśmy się MY SAMI u schyłku państwa XVIII wieku przekracza „ludzkie pojęcie”

Warto czytać stronniczego, subiektywnego Jasienicę i wyciągać wnioski.
Co stanowiło o naszej sile? Co przywiodło nas do zguby?

PS. Czytane przez Marcina Popczyńskiego z wyczuciem i miłą dla ucha melodią. Dobra robota.

„Dzieje Agonii” – bardziej nowocześnie można by nazwać: „Poradnik dla chcących pozbyć się własnego państwa”

Jasienica idzie w formę zdecydowanie bardziej przypominającą esej, zatem ten „poradnik” może nie być zbyt czytelny, ale wciąż zawiera według mnie najważniejsze wskazówki.
Pod tym względem ostatni tom dziejów Rzeczypospolitej jest dość unikalny, bo serio pytając:...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Autor stronniczy jak zawsze, ale sentyment pozostaje.

Autor stronniczy jak zawsze, ale sentyment pozostaje.

Pokaż mimo to

Tak, jak dwie pozostałe - genialna i smutna. Bardzo smutna. Zaczniemy od nieczystej zagrywki Marysieńki względem syna króla Jana III Sobieskiego - Jakuba. Następnie dalsze starcia z Kozakami, "od Sasa do Lasa" - dynastia Sasów i Stanisław Leszczyński. Przeczytamy o carze Piotrze I i Szwedach. Będzie wreszcie o Carycy Katarzynie I i królu Stanisławie Auguście Poniatowskim i jego polityce, o jego zasługach. O szkole Collegium Nobilium, o Korpusie Kadetów, konfederacji barskiej, wreszcie o I i II rozbiorze, Powstaniu Kościuszkowskim i III rozbiorze. To tak w skrócie. Mnóstwo wiedzy, jak zawsze u Jasienicy. Polecam i oceniam najwyżej.

Tak, jak dwie pozostałe - genialna i smutna. Bardzo smutna. Zaczniemy od nieczystej zagrywki Marysieńki względem syna króla Jana III Sobieskiego - Jakuba. Następnie dalsze starcia z Kozakami, "od Sasa do Lasa" - dynastia Sasów i Stanisław Leszczyński. Przeczytamy o carze Piotrze I i Szwedach. Będzie wreszcie o Carycy Katarzynie I i królu Stanisławie Auguście Poniatowskim i...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Jasienica pisze w niepowtarzalnym stylu, nazwałabym to gawędy. Z tekstu emanuje subiektywizm, bardzo przekonujący, nie ma nudy. Jasienica miał dar do trafiania w sedno problemu, znajdowania najważniejszego aspektu opisywanego wydarzenia. Ujmował każde zagadnienie niezmiernie szeroko. Opisując pewien okres w dziejach skupiał się na wydarzeniach politycznych, kontekście międzynarodowym, kwestiach gospodarki ,kultury, roli kościoła, przyczynach, skutkach, wspominał też o tych jednostkach, które zasłużyły się czymś szczególnym, czy negatywnym, czy pozytywnym, nie stronił też od nowinek chociażby damsko-męskich.
Wiele spostrzeżeń Jasienicy nie ma charakteru tylko historycznego, ale spokojnie można je zastosować i w czasach współczesnych. Chociażby zwrócił on uwagę na zależność pomiędzy pozycją państwa na arenie międzynarodowej, zamożnością obywateli i poziomem ich wykształcenia, a tolerancją religijną. W czasach świetności, kiedy ludziom żyło się dobrze, innowiercy nikomu nie przeszkadzali. Nie przeszkadzała wówczas inność, chociażby za Jagiellonów. Ludzie byli światli i otwarci. Po Jagiellonach w zakresie tolerancji religijnej było już coraz gorzej, a za Sasów nastąpił wręcz fanatyzm religijny.
Odnośnie czasów saskich, to poczynania oby królów autor ocenia skrajnie negatywnie pod każdym względem, natomiast akcentuje, że nie wszystko wówczas wyglądało tragicznie. To jednak, co było dobre, wynikało wyłącznie z inicjatyw oddolnych, pojedynczych obywateli czy grup osób i nie miało to żadnego związku z władzą na jakimkolwiek szczeblu. Kraj był wyniszczony, wplątany w wojnę północną, panowała anarchia, korupcja była wszechobecna, poczucie państwowości było żadne. Okazało się jednak, że znalazły się osoby, którym zależało na czymś więcej, niż czubek własnego nosa i nawet na czymś więcej, niż własna rodzina. Myśleli już o przyszłych pokoleniach. Mimo beznadziei, trochę wbrew zdrowemu rozsądkowi i poczuciu, że przecież rozsądne inicjatywy w takich warunkach udać się nie mogą, jednak podjęli skuteczne działania.
całość
https://powrot-do-krainy-ksiazki.blogspot.com/2019/08/pawe-jasienica-rzeczpospolita-obojga.html

Jasienica pisze w niepowtarzalnym stylu, nazwałabym to gawędy. Z tekstu emanuje subiektywizm, bardzo przekonujący, nie ma nudy. Jasienica miał dar do trafiania w sedno problemu, znajdowania najważniejszego aspektu opisywanego wydarzenia. Ujmował każde zagadnienie niezmiernie szeroko. Opisując pewien okres w dziejach skupiał się na wydarzeniach politycznych, kontekście...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Augusta II autor uznaje za jednego z najgorszych polskich władców. To właśnie on wciągnął Rzeczpospolitą w Wielką Wojnę Północną. Kolejny wielki zbrojny konflikt, który rozgrywał się w dużej mierze na terytorium Polski i Litwy to było już za dużo. To czego nie zdołano zrabować podczas potopu, wywieziono z kraju właśnie teraz. Po tym konflikcie Rzeczpospolita stała się de facto rosyjskim protektoratem i mogła jedynie marzyć o prawdziwej suwerenności.

Rządy Stanisława Augusta, swego czasu kochanka Katarzyny II wcale nie były lepsze. Więcej od niego miał do powiedzenia rosyjski ambasador w Warszawie, ale przecież nie mogło być inaczej, skoro to właśnie dzięki Rosjanom mógł założyć koronę. Negatywną ocenę jego rządów nieco łagodzi sejm wielki i uchwalenie konstytucji, ale cóż z niej wynikło, skoro obowiązywała niewiele ponad rok? Autor twierdzi, że heroiczna walka powstańców kościuszkowskich mogła przynieść skutek, gdyby wybuchła choć trochę później, albo gdyby caryca wcześniej zeszła z tego świata. Bardziej nam przychylny i przeciwny rozbiorom car Paweł I objął rządy, kiedy Rzeczpospolita była już wymazana z mapy Europy. Szkoda, bo może przychylniej spojrzałby w naszą stronę i kraj mógłby przetrwać choćby w okrojonej formie, ale za to z namiastką suwerenności.

Lektura pierwszej części trylogii opowiadającej o dziejach Rzeczpospolitej Obojga Narodów budziła we mnie żal z powodu niewykorzystania szans na wzmocnienie kraju. W drugiej części towarzyszyła mi złość z powodu poczynań szlachty i króla oraz nikłe poczucie nadziei przy rządach Sobieskiego. Część trzecia to już wszechogarniający smutek, apatia i przygnębienie. Nie tyle z powodu tego, że nic nie udało się zmienić, ale głównie dlatego, że takich prób było bardzo mało...

Augusta II autor uznaje za jednego z najgorszych polskich władców. To właśnie on wciągnął Rzeczpospolitą w Wielką Wojnę Północną. Kolejny wielki zbrojny konflikt, który rozgrywał się w dużej mierze na terytorium Polski i Litwy to było już za dużo. To czego nie zdołano zrabować podczas potopu, wywieziono z kraju właśnie teraz. Po tym konflikcie Rzeczpospolita stała się de...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii to już trzeci tom historycznego cyklu Pawła Jasienicy, skupiającego się wokół rządów królów elekcyjnych. Ukazuje on dramatyczne, a wręcz tragiczne wydarzenia z lat 1696-1795, które ostatecznie doprowadziły do tego, że Rzeczpospolita całkowicie zniknęła z mapy Europy na 123 lata. Dzieje Agonii również niedawno ukazały się w nowym ujednoliconym wydaniu za sprawą wydawnictwa Prószyński i S-ka.

Autor negatywnie ocenia rządy kolejnych królów. Szczegółowo opisuje mechanizmy rozpadu państwa. Szczególnie widoczne to było w procesie zmiany władców. W zależności od tego, czyje wpływy były bardziej znaczące, ci decydowali który król obejmował rządy. W wyniku tego dochodziło do sytuacji, że dwóch królów w jednym czasie sprawowało władzę. Gdy zagraniczni władcy mieli realne wpływy na wybór władcy suwerennego państwa, wielu powinno to dać do myślenia.

Z tego punktu widzenia autor bezlitośnie rozprawia się z podejściem królów do państwa. Zgodnie dokumentuje przykłady braku dbania o jego losy oraz punktuje głupotę i próby przypodobania się magnatom, którzy najbardziej dbali o swoją kiesę. Niestety doszczętnie obala mit wspaniałej Rzeczpospolitej szlacheckiej, którą na kartach Trylogii wykreował Henryk Sienkiewicz. Okres ukazany w tej części przesiąknięty jest głównie negatywnymi przykładami, a te pozytywne można policzyć na przysłowiowych palcach u ręki. Niestety okoliczności, w których do nich doszło sprawiły, że nie zaowocowały przemianą kraju. Zwyczajnie było na nie za późno.

Według Jasienicy największą bolączką Rzeczpospolitej Obojga Narodów był szeroka rozbieżność interesu władzy i narodu. W tamtych czasach szczególnie mocno było to zarysowane. Poza tym brak jakichkolwiek reform, szerzące się na sejmach liberum veto, ogromne wpływy na polskich magnatów sąsiednich władców i wiele mniej lub bardziej znaczących wydarzeń, które negatywnie odbiły się na przyszłości państwa w ostateczności doprowadziły do jego upadku.

Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii są lekturą, która ostatecznie rozlicza się z pewnymi mitami. Jasienica jednoznacznie ocenia królów, magnatów, hierarchów kościelnych, a przede wszystkim wydarzenia, które miały wtedy miejsce. Z punktu widzenia Jasienicy okres ten był tragiczny dla Rzeczypospolitej. My z perspektywy czasu wiemy o tym. Jednak krótkowzroczność ówczesnych polityków nie pozwalała tego przewidzieć, nawet jeśli wiele wydarzeń jednoznacznie sugerowało w jakim kierunku to wszystko zmierza.

Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii to już trzeci tom historycznego cyklu Pawła Jasienicy, skupiającego się wokół rządów królów elekcyjnych. Ukazuje on dramatyczne, a wręcz tragiczne wydarzenia z lat 1696-1795, które ostatecznie doprowadziły do tego, że Rzeczpospolita całkowicie zniknęła z mapy Europy na 123 lata. Dzieje Agonii również niedawno ukazały się w nowym...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bardzo cenie sobie całą trylogie Jasienicy o RON barwny język,z tego pamiętam uważał ,że to wybitne jednostki zmieniają historie. Jeśli ktoś Sinkiewicza , Komude tutaj będzie się czuł jak w domu .Polecam.

Bardzo cenie sobie całą trylogie Jasienicy o RON barwny język,z tego pamiętam uważał ,że to wybitne jednostki zmieniają historie. Jeśli ktoś Sinkiewicza , Komude tutaj będzie się czuł jak w domu .Polecam.

Pokaż mimo to

Trochę się obawiałam lektury ostatniego tomu „Rzeczpospolitej Obojga Narodów”. Tytuł „Dzieje agonii” nie budzi dobrych skojarzeń, a i czytanie poprzedniej części, „Calamitatis Regnum”, było dla mnie bolesne. Chciałam jednak poznać spojrzenie autora na rozbiory Polski i jego diagnozę tej tragicznej sytuacji, która doprowadziła do zniknięcia ogromnego państwa.

Jasienica przedstawił bardzo zdecydowane poglądy. Niektóre z nich można uznać za kontrowersyjne, ale argumentacja pisarza pozwala zrozumieć, jaką drogą doszedł on do nich. Podziwiam go za dokonaną syntezę wydarzeń, które miały miejsce od śmierci ostatniego z Jagiellonów do III rozbioru. Dzięki autorowi chaotyczne urywki informacji, poznane na lekcjach historii, ułożyły się w logiczną całość, która poraża festiwalem głupoty, chciwości, megalomaństwa i krótkowzrocznych rojeń o wielkości. Przysłowie mówi, że gdyby człowiek wiedział, że się przewróci, to by się położył. Niestety, mądrość ta nie była chyba znana ówczesnym magnatom, którzy celowali w popełnianiu najgłupszych z możliwych wyborów, kierując się własnymi interesami, stojącymi często w kontrze do interesów całego kraju. Owszem, wielu rzeczy nie byli w stanie przewidzieć, a toczące się między wielkim rodami konflikty interesów bardzo zaciemniały obraz całości, ale są pewne granice szukania usprawiedliwień i zdrajców należy nazywać zdrajcami. Nie można również zapominać o sprawach, na które ówcześni obywatele Rzeczpospolitej nie mogli mieć wpływu – wydarzenia w europejskich mocarstwach, pozornie niezwiązane z losami Polski i Litwy, często miały zaskakujący na nie wpływ.

Wśród królów elekcyjnych Paweł Jasienica miał swoich dwóch faworytów: Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego. W przypadku pozostałych monarchów pisarz momentami bezlitośnie obnaża ich głupotę i brak zainteresowania losami państwa, którym mieli rządzić. W ten sposób pozbyłam się złudzeń na temat Zygmunta III Wazy i Jana Kazimierza. Nie powiem, żeby było to przyjemne doświadczenie. Ale w „Dziejach agonii” autor mnie zaskoczył. Zawsze mi się wydawało, że Stanisław August Poniatowski był żałosną kukiełką w rękach carycy Katarzyny, że Obiady Czwartkowe i Konstytucja 3. Maja to rzeczy, które udały mu się przypadkiem, bo był niczym ten kurek na dachu. Jasienica wybielił mi postać ostatniego króla Polski. Bardziej niż chorągiewkę na wietrze przypominał Poniatowski żagiel, który ze wszystkich sił starała się wykorzystać nieprzychylne wiatry, by nie dopuścić do katastrofy okrętu, którym dowodził. Biorąc pod uwagę, jak słabły był to okręt, jak silne były miotające nim wiatry i jak niewielu pomocników miał Stanisław August, to jestem pod wrażeniem, jak długo starał się walczyć.

„Rzeczpospolita Obojga Narodów” to, moim zdaniem, bardzo depresyjna lektura. Odziera ze złudzeń, każe się zmierzyć z postawami ludzi odpowiedzialnych za losy kraju, które czasami w głowie się nie mieszczą i budzą sprzeciw. Ale też w klarowny sposób pisarz przedstawił uwarunkowania polityczne, których ja często nie byłam świadoma. Jasienica pokazał zło kontrreformacji i mieszania się kościoła do spraw państwa. Pokazał narodziny polskiej anarchii i liberum veto. Oprócz tych negatywnych zdarzeń uwypuklał też wielkie myśli i reformy, które w bardziej sprzyjających okolicznościach historycznych mogłyby pięknie zaowocować.

Jest takie powiedzenie, że szczęśliwe kobiety i szczęśliwe państwa nie mają bujnej historii. Historia Polski jest bardzo skomplikowana, trudno o jednoznaczną jej ocenę, zwłaszcza, gdy chce się zachować obiektywizm. Książki Jasienicy doskonale porządkują fakty, pokazują wydarzenia w Rzeczpospolitej także w szerokiej europejskiej perspektywie i zmuszają do myślenia. Warto przeczytać.

Trochę się obawiałam lektury ostatniego tomu „Rzeczpospolitej Obojga Narodów”. Tytuł „Dzieje agonii” nie budzi dobrych skojarzeń, a i czytanie poprzedniej części, „Calamitatis Regnum”, było dla mnie bolesne. Chciałam jednak poznać spojrzenie autora na rozbiory Polski i jego diagnozę tej tragicznej sytuacji, która doprowadziła do zniknięcia ogromnego państwa.

Jasienica...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Książki Jasienicy - mam na myśli "Polskę Piastów", "Polskę Jagiellonów" i 3 tomy "Rzeczpospolitej Obojga Narodów" - należą do tych dzieł, które zdolne są całkowicie zdemolować światopogląd. Osoby znające historię Polski w bardzo ugrzecznionym, szkolno-podręcznikowym ujęciu mogą doznać szoku, dowiadując się, że dzieje naszego kraju (nawet w latach jego największej potęgi) dalekie były od sielanki rodem z Sienkiewicza. Gorzej! Polska w książkach Jasienicy to nieszczęśliwa kraina, którą właściwie od zawsze władali głupcy, cwaniacy-karierowicze lub fanatycy. Kraj nasz przez całe stulecia nie był zdolny do jakichkolwiek reform i zaprzepaszczał wszelkie osiągnięcia. Mądrych królów policzyć można na palcach jednej ręki, a większość słynnych sukcesów rodzimego oręża osiągnięta została przez przypadek i na dodatek zupełnie zmarnowana przez nieudolnych politykierów. Generalnie: kraina wiecznej katastrofy, zwyczajnie gorsze miejsce na ziemi. I choć może obraz nakreślony przez autora jest nieco zbyt pesymistyczny, to z niektórymi faktami dyskutować nie sposób. Złoty wiek w naszych dziejach był tylko krótkim epizodem, który przeminął bardzo szybko. Później było już tylko gorzej.

Książki Jasienicy - mam na myśli "Polskę Piastów", "Polskę Jagiellonów" i 3 tomy "Rzeczpospolitej Obojga Narodów" - należą do tych dzieł, które zdolne są całkowicie zdemolować światopogląd. Osoby znające historię Polski w bardzo ugrzecznionym, szkolno-podręcznikowym ujęciu mogą doznać szoku, dowiadując się, że dzieje naszego kraju (nawet w latach jego największej potęgi)...

więcej

mniej

Pokaż mimo to