Białoczarny

„Białoczarny” jest powieścią, która w wyjątkowo odważny, wręcz szokujący sposób, porusza kwestie rasowe.
Amerykański ruch kulturowy poznajemy na przykładzie Gunnara Kaufmana, czarnoskórego młodzieńca, który właśnie zaczyna dorastać. Wychowywany przez brutalną ulicę nastolatek odkrywa w sobie talent poetycki, a z upływem czasu i sportowy, czym zaskarbia sobie szerokie grono zwolenników. Najznamienitsze uczelnie walczą o doskonałego zawodnika, a czarnoskóre społeczeństwo obiera go na swojego przywódcę, widzą w nim szanse na dobrą zmianę. Poetycko-koszykarska kariera doprowadza go w końcu do publicznego, ubranego w podniosłe słowa.. obcięcia palca.
Nie można oprzeć się wrażeniu jak bardzo absurdalnym wydaje się ilość kontrastów społecznych występujących w kraju tak często utożsamianym z wolnością. Książka dynamiczna, karykaturalna, wulgarna, specyficzna.

„Po tygodniu od przeprowadzki przed nasz nowy dom zajechał czarno-biały Wóz Powitalny, który miał pomóc nowym mieszkańcom zaaklimatyczować się w okolicy. Z radiowozu wysiedli dwaj wąsaci funkcjonariusze i zapukali do drzwi cali wyćwiczeni, sprawni, skórzanorękawiczni. Uśmiechnęli się uprzejmie do mojej matki, wepchnęli się za próg i podarowali jej broszurę *Jak zgłosić przestępstwo i podejrzane działania bez względu na to, czy podejrzani są twoimi krewnymi czy nie.*"

„Białoczarny” jest powieścią, która w wyjątkowo odważny, wręcz szokujący sposób, porusza kwestie rasowe.
Amerykański ruch kulturowy poznajemy na przykładzie Gunnara Kaufmana, czarnoskórego młodzieńca, który właśnie zaczyna dorastać. Wychowywany przez brutalną ulicę nastolatek odkrywa w sobie talent poetycki, a z upływem czasu i sportowy, czym zaskarbia sobie szerokie grono...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Na początek to co najłatwiejsze. Plus dla wydawnictwa za utrzymanie stylu graficznego wydania. Jeśli jest szansa na kolejne powieści Beattego, a tych napisał sporo, to zapowiada się kolekcja miła dla oka.
Duszą zajęła się Ewa Penksyk-Kluczkowska, już nie Piotr Tarczyński, ale ich tłumacze serca jednym rytmem biją i czują ironię tego pokręconego języka. Również plus.
Treść - z tym to pod górkę. Niech pocieszeniem będzie fakt, że ten kto zadowolony i syty po "Sprzedawczyku" był, "Białoczarnego" potraktuje jak kumpla z bonusem. Tu dopiero się rozpędzał, rozgrzewał i szykował amunicję w tragifarsie, kręcącej się wokół czarności i murzyńskości, a jego obrazoburczości w wersji skóry, kultury i plemienia trudno zarzucić efekciarstwo.
Nadal jednak do tego kalejdoskopu niezrozumiałych dla poczciwego zaściankowego Europejczyka niuansów, przydałby się przewodnik po białości i czarności.

Na początek to co najłatwiejsze. Plus dla wydawnictwa za utrzymanie stylu graficznego wydania. Jeśli jest szansa na kolejne powieści Beattego, a tych napisał sporo, to zapowiada się kolekcja miła dla oka.
Duszą zajęła się Ewa Penksyk-Kluczkowska, już nie Piotr Tarczyński, ale ich tłumacze serca jednym rytmem biją i czują ironię tego pokręconego języka. Również plus....

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Być może popełniłem błąd rozpoczynając znajomość z twórczością P. Beatty'ego od "Białoczarnego" zamiast od jego najbardziej znanej powieści, czyli "Sprzedawczyka", gdyż większość opinii jakie czytałem stwierdza, że "Białoczarny" jest powieści słabszą. Nie mogę robić porównań, ale "Białoczarny" bywa chwilami lekturą męczącą. Bynajmniej nie z powodu poruszanej tematyki, która koncentruje się na wiecznie żywych i podsycanych bolesną historią konfliktach rasowych w USA. Powieść jest tak mocno osadzona w amerykańskiej rzeczywistości, że zrozumienie wszystkich opisów, znaczeń i odniesień do postaci i wydarzeń z amerykańskiej historii, zarówno tych występujących na pierwszym planie jak i tych pośrednio przemyconych w tekście, jest możliwe jedynie dla czytelników znających doskonale kontekst kulturowy. Najlepiej Amerykanów. Zamiast więc leniwie cieszyć się głównym wątkiem fabuły, czyli historią życia Gunnara Kaufmana, zmuszony byłem nieustannie testować granice własnej ignorancji i poszukiwać dodatkowych informacji o postaciach i wydarzeniach opisywanych czy też jedynie wspomnianych przez Beatty'ego. Nie ułatwiało to czytania. Drugim męczącym elementem książki były dla mnie fragmenty poświęcone roli koszykówki w życiu głównego bohatera. Nic nie poradzę, że wsady i rzuty za trzy punkty zupełnie mnie nie ciekawiły. Sama historia jest jednak interesująca nie tylko dlatego, że w bezpośredni, brutalny, czasami wulgarny lub karykaturalny, lecz zawsze celny sposób pokazuje wszystkie wydarzenia w mniej lub bardziej oczywistym kontekście rasowym, lecz także z powodu bezkompromisowości autora, który bez śladów szacunku naśmiewa się ze wszelkich świętości. Humor Beatty'ego jest najczęściej drastyczny a specyficzny, intensywny styl pisania nadaje powieści rytm, wyczuwalny zwłaszcza w wierszach autorstwa głównego bohatera. Wierszach łączących czasami typowy rap z grecką mitologią i codzienność czarnego getta z wrażliwością poety. Siła konfliktów rasowych wyziera z niemal wszystkich akapitów tej książki, ale autor z czasem sam chyba zagubił się w swoim przekazie. Im bliżej końca tym bardziej surrealistyczna staje się opowieść Gunnara i tym trudniej odnaleźć jakąś myśl przewodnią fabuły. Groteska i szaleństwo przeważają w tekście przesłaniając i osłabiając wymowę powieści. A może to po prostu ja nie jestem w stanie pojąć ciężaru odmienności, który wyciska kolejne wiersze z czarnego mózgu czarnego Gunnara Kaufmanna.

To było nietypowe i chwilami poruszające przeżycie czytelnicze. Nie wiem jak je jednoznacznie ocenić, ale czegoś mi w nim zabrakło pod koniec. I niekoniecznie chciałbym wracać szybko do prozy Beatty'ego. Nie da się jednak ukryć, że jest to książka niezwykła.

Być może popełniłem błąd rozpoczynając znajomość z twórczością P. Beatty'ego od "Białoczarnego" zamiast od jego najbardziej znanej powieści, czyli "Sprzedawczyka", gdyż większość opinii jakie czytałem stwierdza, że "Białoczarny" jest powieści słabszą. Nie mogę robić porównań, ale "Białoczarny" bywa chwilami lekturą męczącą. Bynajmniej nie z powodu poruszanej tematyki, która...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Rozhuśtana satyra. Mocno, nawet za mocno rozhuśtana. Tak jakby Paul Beatty nie mógł poskromić swojej elokwencji i poczucia humoru lub, niestety, nie panował nad swoją historią. Są w „Białoczarnym” fragmenty naprawdę znakomite, wywołujące salwy śmiechu i budzące podziw śmiałością łamania polityczno-poprawnych tabu rządzących współczesną Ameryką. Jednak są też niestety w tej powieści duże partie materiału, które sprawiają wrażenie zaszywania dziur pomiędzy kolejnymi dobrymi fragmentami. A może są po prostu wodolejstwem faceta, który znakomicie opanował pisanie lub stanowią dowód na narcyzm autora bawiącego się znakomicie swoimi żartami.
Beatty jest mocno wyczytanym erudytą. „Białoczarny” to przecież afroamerykańska wariacja na temat „Wielkiego małego człowieka” – obrazoburczej wizji historii Stanów Zjednoczonych, w której Amerykę stworzyli idioci i kabotyni. Tyle, że ta erudycja, zdecydowanie ponad – nawet erudycyjną – średnią, jest też pułapką w którą sam się pakuje zachwycony sobą/nie potrafiący się kontrolować pisarz. W pewnymi momencie porzuca „Małego…” i zaczyna się bawić dziwaczną hybrydą powieści inicjacyjnej i kontrkulturowej. Na dodatek jeszcze tę inicjacyjność i kontrkulturowość ośmieszając. Można się w tych tropach pogubić równie skutecznie jak Gunnar Kaufman gubi w swoim dorastaniu oraz rozdarciu, pomiędzy światem białych, w którym się wychował, i czarnych, gdzie próbuje wykuć sobie jakieś gniazdo. A jeszcze na dodatek dopada go zwykłe codzienne szaleństwo znane przedstawicielom wszystkich ras – niezależnie pod jaką szerokością i długością geograficzną żyją.
To się nie mogło udać. Ale porażką „Białoczarny” nie jest. Bo tak dobrze napisanych powieści jest we współczesnej prozie niewiele. Tak śmiałych społecznie jeszcze mniej.

Rozhuśtana satyra. Mocno, nawet za mocno rozhuśtana. Tak jakby Paul Beatty nie mógł poskromić swojej elokwencji i poczucia humoru lub, niestety, nie panował nad swoją historią. Są w „Białoczarnym” fragmenty naprawdę znakomite, wywołujące salwy śmiechu i budzące podziw śmiałością łamania polityczno-poprawnych tabu rządzących współczesną Ameryką. Jednak są też niestety w tej...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Po wystrzałowym „Sprzedawczyku” na polski rynek wydawniczy trafia kolejna książka Paula Beatty’ego. Wszyscy, którzy mieli okazję zapoznać się z nagrodzoną Bookerem powieścią, dobrze wiedzą, czego spodziewać się po „Białoczarnym”. Autor pisze w charakterystyczny dla siebie, satyryczny sposób. Jego najnowszy projekt należy do tej samej literackiej rodziny co „Przygody dobrego wojaka Szwejka” czy „Przypadki Inżyniera ludzkich dusz”, jednych będzie śmieszyć, innych wręcz odwrotnie, smucić ukrytą pod przykrywką humoru prawdą.

„Białoczarny” jest ciekawym przykładem powieści inicjacyjnej. Beatty snuje w niej historię dorastania Gunnara Kaufmana. Wychowywany przez ulicę, syn policjanta i przeciętnej matki, pnie się po kolejnych szczeblach edukacji z wzrastającą skutecznością. Obdarzony talentem poetyckim i sportowym, zyskuje coraz szersze grono zwolenników, co doprowadzi go do ostatecznie do roli samozwańczego przywódcy.

Autor „Sprzedawczyka” ponownie uderza w samo serce Ameryki (tylko czy to obecne?) – w rozdzierające je konflikty rasowe. Beatty rozdaje ciosy na prawo i lewo, nie oszczędzając nikogo. Trafia z dużą siłą i celnością, pozostawiając za sobą pole usłane rannymi. Czerpie radość z bicia we wszystkich wokoło, szczególnie we własne środowisko. U niego każde działanie, wszystkie przedmioty i otaczające nas sprawy są nośnikiem kwestii rasowych. Niezależnie czy mowa o polityce, rekrutacji do uniwersytetu czy butach, pisarz widzi w tym pierwiastek walki białego z czarnym. Każda strona dzieła skrzy się od prześmiewczego dekonstruowania mitów i stereotypów związanych z uprzedzeniami. Czarny humor przybiera różne formy – od stand-upowych puent i sloganów, przez kreowanie nieoczywistych sytuacji, aż po głoszenie pop-filozoficznych haseł. Siłą książki jest też narracja, w której czuć niebywałą rytmiczność i metaforyczność. Zdania rozgrywają się na wielu płaszczyznach – lingwistycznej, fonetycznej, fabularnej i przenośnej, a wszystkie one prowadzą do jednego, z góry zaplanowanego punktu.

„Białoczarny” łączy w sobie liryczną głębię i beletrystyczną świeżość. To tekst pełen symboliki i ukrytych kontekstów, a także fraza dowodząca, że temat dyskryminacji rasowej nie znalazł swojego ostatecznego rozwiązania. Bardzo chciałbym przy tym napisać, jak dawniej Kurt Vonnegut w „Śniadaniu mistrzów” – „w nonsensie siła”. Niestety jednak Beatty poszedł o dwa szczeble karykaturalności za daleko. Najnowsza powieść zdobywcy Bookera odznacza się niespotykaną intensywnością niesamowitych zdarzeń, które w efekcie stały się wyłącznie dodatkami, często zresztą niesmacznymi. Pisarz nie zna umiaru, chce nas permanentnie szokować, bez chwili odpoczynku raczyć coraz bardziej nowymi i nieprawdopodobnymi aluzjami, ale też biografiami. Jego bohaterów dotyka fatalizm, przechodzą oni jakby obok swojego życia. Wszystko jest tu zapisane z góry, a ich jedyne przejawy woli, dotyczą komediowego zakończenia danego epizodu. Beatty robi to samo, co jego postać w jednej ze scen – Gunnar rzuca wolne w ostatniej minucie spotkania, od których zależy zwycięstwo w meczu. Mógłby trafić bez problemu, ale specjalnie chybia, gdyż chce zmierzyć się z negatywną siłą widowni. Właśnie tak postępuje z nami autor, prowadzi czytelnika do rozwiązania, by u końca zmienić tory, zagmatwać treść i czekać na jego reakcję.

Podobnie jak w „Sprzedawczyku”, spotkamy tu sporo neologizmów, niekonwencjonalnych porównań i jeszcze więcej dziwności. Dla zachowania równowagi „czarnuchów” i „smoły” będzie nieco mniej, co wcale nie oznacza, że autor wyrzekł się lekkiego traktowania tematu. O ile w poprzedniej powieści czuć było spójność i równowagę na linii literacka innowacyjność – rzeczywista głębia, o tyle skala przejaskrawień i nietrafionych pomysłów, jest gwoździem do trumny „Białoczarnego”. Beatty podjął się dobrowolnego wyścigu z Monty Pythonem i zdecydowanie go przegrał. Gdzieś zatracił swoją powściągliwość, przez co koniec książki jest już czystą, niehumanitarną groteską, która częściej razi banalnością, niż zachwyca jakością. To jednak tylko jeden mały zarzut, który przez wiele stron w ogóle nie przeszkadza w błogim smakowaniu tej prozy. To nadal jest literatura świeża, nadal chce się zagłębiać w te niejednokrotnie skomplikowane zdania, wreszcie nadal śmiejemy się w głos, dzięki niesamowitej pomysłowości autora. Trudno przejść obok takiej literatury obojętnym. Jeśli mierzyć wartość pisarza zdolnością do wykreowania własnego stylu, Paul Beatty należy do czołówki współczesnych artystów.

Recenzja ukazała się na stronie https://melancholiacodziennosci.blogspot.com/2018/12/recenzja-biaoczarny-paul-beatty.html

Po wystrzałowym „Sprzedawczyku” na polski rynek wydawniczy trafia kolejna książka Paula Beatty’ego. Wszyscy, którzy mieli okazję zapoznać się z nagrodzoną Bookerem powieścią, dobrze wiedzą, czego spodziewać się po „Białoczarnym”. Autor pisze w charakterystyczny dla siebie, satyryczny sposób. Jego najnowszy projekt należy do tej samej literackiej rodziny co „Przygody dobrego...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

„Białoczarny” to powieść satyryczna, groteskowa i zapadająca w pamięć. Obrywa się w niej wszystkim: rasistom, fundamentalistom, żyjącym w gettach Afroamerykanom i liberalnym obrońcom praw człowieka. Ta książka może bulwersować, a nawet gorszyć, na pewno jednak nie pozwala przejść obok siebie obojętnie.

Paul Beatty dał się poznać polskim czytelnikom powieścią „Sprzedawczyk”, uhonorowaną prestiżową nagrodą Man Booker Prize.
Jego kolejna wydana w Polsce książka „Białoczarny” utrzymana jest w podobnym, prześmiewczym tonie i podejmuje porównywalne problemy, związane z kwestiami rasowymi w Ameryce.

Jak się okazuje, współczesne Stany Zjednoczone, światowy symbol wolności i tolerancji, to niekoniecznie miejsce dające wszystkim jednakowe szanse. A mówiąc wprost: jest to kraj kontrastów społecznych, których wyznacznikiem nie jest jedynie zasobność portfela, ale i kolor skóry.

Co ciekawe, główny bohater i narrator, Gunnar Kaufman, mimo iż jest Afroamerykaninem, nie szczędzi krytyki swoim ziomkom z dzielnicy.
Opisuje swoje dorastanie i dojrzewanie w Los Angeles, w rodzinie, która dumna jest ze swoich korzeni, ale nie bardzo radzi sobie z kultywowaniem tradycji. Gunnar to pierwszy wielki buntownik, który nie chce podporządkować się rodzicom, woli „bujać się” z kumplami niż uczyć, mimo iż jest chłopakiem zdolnym i inteligentnym.
Dzięki tym cechom udaje mu się dostać stypendium, chociaż nie ukrywa, że wpływ na tę decyzję miały jego sportowe predyspozycje – wiele uczelni chce mieć takiego zawodnika.

O swoich perypetiach Gunnar opowiada w barwny, dynamiczny sposób, nie szczędząc czytelnikowi naturalistycznych i szokujących fragmentów, w których jest też miejsce na groteskę, wisielczy humor, a nawet na absurd.

Pod płaszczykiem tych pozornie zabawnych i niefrasobliwych opisów przygód narrator skrywa znacznie głębsze treści. Powieść ma bowiem drugie dno – ukazuje brutalną i niewygodną prawdę o wciąż pokutującym w amerykańskim społeczeństwie rasizmie.
Krytycznie scharakteryzowani są jednak także obrońcy praw człowieka, którzy często działają mechanicznie, popadając z jednej skrajności w drugą.

Powieść Paula Beatty'ego czyta się szybko i z emocjami, ale – nie ukrywam – nie jest to lektura lekka, łatwa i przyjemna.
Daje wiele do myślenia, nieraz każe zatrzymać się i zastanowić nad poznanymi treściami, uwiera, swędzi, doskwiera...
A to lubię! I właśnie dlatego polecam tę powieść tym wszystkim, którzy cenią niebanalne historie, nieszablonowych bohaterów i literackie prowokacje.
Naprawdę warto przeczytać.

„Białoczarny” to powieść satyryczna, groteskowa i zapadająca w pamięć. Obrywa się w niej wszystkim: rasistom, fundamentalistom, żyjącym w gettach Afroamerykanom i liberalnym obrońcom praw człowieka. Ta książka może bulwersować, a nawet gorszyć, na pewno jednak nie pozwala przejść obok siebie obojętnie.

Paul Beatty dał się poznać polskim czytelnikom powieścią...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

O dojrzewaniu czarnoskórego w Ameryce i o poszukiwaniu tożsamości. O dostosowaniu do bycia czarnym wśród czarnych i bycia jak biały wśród białych. Satyrycznie, ironicznie, pełne czarnego humoru, a chwilami gdzieś w środku przygnębiające. Nie jest to niestety książka na miarę „Sprzedawczyka” tego samego autora, ale jest dobra i w bardzo podobnym klimacie.

O dojrzewaniu czarnoskórego w Ameryce i o poszukiwaniu tożsamości. O dostosowaniu do bycia czarnym wśród czarnych i bycia jak biały wśród białych. Satyrycznie, ironicznie, pełne czarnego humoru, a chwilami gdzieś w środku przygnębiające. Nie jest to niestety książka na miarę „Sprzedawczyka” tego samego autora, ale jest dobra i w bardzo podobnym klimacie.

Pokaż mimo to