Buran. Kirgiz wraca na koń

Niezwykle wciągająca książka, ciekawa praktycznie od deski do deski. Świetnie wyszła mieszanka lekkiego stylu, historii i ciekawostek, choć nie da się ukryć, że żywy, "teraźniejszy" reportaż gdzieś się zgubił w całej tej historyczno-anegdotycznej mieszance. Tego mi zdecydowanie zabrakło. Nie rozumiem też ostatnich fragmentów książki w stylu o czym chciałbym napisać, ale nie napisałem... Choć na pewno z przyjemnością chwycę za książkę, w której autor się wymienionych tematów podejmie.

Niezwykle wciągająca książka, ciekawa praktycznie od deski do deski. Świetnie wyszła mieszanka lekkiego stylu, historii i ciekawostek, choć nie da się ukryć, że żywy, "teraźniejszy" reportaż gdzieś się zgubił w całej tej historyczno-anegdotycznej mieszance. Tego mi zdecydowanie zabrakło. Nie rozumiem też ostatnich fragmentów książki w stylu o czym chciałbym napisać, ale nie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Żyjąc w czystym i zamożnym kraju możecie sobie nawet nie zdawać sprawy, że są regiony, w których domy buduje się z glinianych cegieł suszonych przez jeden dzień na słońcu. Coraz więcej podróżujemy i po wizycie w Chorwacji czy Włoszech, ze znawstwem wypowiadamy się o świecie. A czy byliście kiedyś w publicznej toalecie tak cuchnącej, że prawie skóra wam się w niej łuszczy???
Takie są światy odwiedzane przez Wojciecha Góreckiego, który widzi, czuje i rozumie to co obserwuje w Azji Centralnej. A dlaczego warto o nich czytać? Trzy krótkie historie z okresu kiedy pracowałem w Kirgistanie:
1. Kupiłem widokówki ale na głównej poczcie w Osh (drugie co do wielkości miasto Kirgistanu) mieli tylko siedem (!) znaczków pocztowych. Więc z pozostałymi trafiłem na pocztę w innym mieście gdzie przesympatyczny personel przyjął je wraz z pieniędzmi na znaczki i obiecał wysyłkę. Żadna nie trafiła do adresata.
2. Mój uzbecki asystent planował zakup samochodu. Oznajmił mi, że w ramach przygotowań już kupił prawo jazdy. Kosztuje ono 400 USD, tyle samo co kurs i egzamin. Łapówkę wręcza się urzędnikowi miejskiemu z wydziału komunikacji. Temu samemu, który wystawia legalne dokumenty...
3. Idąc od samochodu przecinałem chodnik, po którym szła starsza pani. Zatrzymała się aby mnie przepuścić a ja z kolei nalegałem aby kontynuowała. Obserwujący to starszy człowiek powiedział z nostalgią: "Co za czasy. Kiedyś kobieta nie odważyła by się przejść pierwsza przed mężczyzną".
Czytajcie książki Wojciecha Góreckiego jeżeli jesteście ciekawi świata opisanego przez człowieka, który potrafi go zobaczyć i zrozumieć.

Żyjąc w czystym i zamożnym kraju możecie sobie nawet nie zdawać sprawy, że są regiony, w których domy buduje się z glinianych cegieł suszonych przez jeden dzień na słońcu. Coraz więcej podróżujemy i po wizycie w Chorwacji czy Włoszech, ze znawstwem wypowiadamy się o świecie. A czy byliście kiedyś w publicznej toalecie tak cuchnącej, że prawie skóra wam się w niej...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Buran to kolejny rzetelny i merytoryczny reportaż, jaki serwuje nam Wydawnictwo Czarne. Pozycja zdecydowanie warta uwagi.

Cała opinia:
http://www.kacikzksiazka.pl/2019/03/buran-kirgiz-wraca-na-kon-wojciech.html

Buran to kolejny rzetelny i merytoryczny reportaż, jaki serwuje nam Wydawnictwo Czarne. Pozycja zdecydowanie warta uwagi.

Cała opinia:
http://www.kacikzksiazka.pl/2019/03/buran-kirgiz-wraca-na-kon-wojciech.html

Pokaż mimo to

Buran. Kirgiz wraca na koń (2018) – Wojciech Górecki

Wojciech Jagielski: „Śladami Kapuścińskiego i pół wieku po Mistrzu Górecki wyrusza w podróż z Kaukazu [...] do Azji Środkowej. Opowiada o Turkmenach, Uzbekach i Kirgizach ze znamionującym jego styl znawstwem i dociekliwością uczonego, pasją podróżnika i swadą najwytrawniejszego gawędziarza” (opinia z tyłu okładki).

Tych podróży, wyjazdów i wylotów, było sporo. Miały miejsce w latach 1996-2018*. Nie jest to zatem owoc jakiegoś zaplanowanego tripu, ale coś co powstało obok głównego tematu Autora – Kaukazu. Da się to odczuć jeśli ma się za sobą wcześniejsze zbiory reportaży. Tutaj dominuje historia, losy poszczególnych jednostek, zwykłych szarych ludzi, pojawiają się rzadko, jak ziarna piasku między większymi głazami. W poprzednich książkach proporcje były odmienne. Ciężko oddalić myśl, że na Kaukazie, Północnym czy Południowym, autor częściej miał okazję pobiesiadować, swobodnie porozmawiać, spędzić więcej czasu z ludźmi którzy stali się bohaterami jego tekstów, a tutaj bazuje na materiałach osób trzecich.

Co do opinii o stylu Autora – pełna zgoda. Zdania są przemyślane, narracja prowadzona ciekawie, tu i ówdzie pojawiają się potocyzmy, wyrażenia z mowy potocznej dodające tekstowi rumieńców. (Dobry zabieg). Chyba każdy kto czyta Góreckiego jest pod wielkim wrażeniem syntezy faktów, rzetelności i autentycznej pasji jaka bije z każdego zdania. Nie inaczej jest i tutaj. Imponuje ogrom pracy włożony w to by zebrać materiały i poskładać wszystko do kupy. Szkoda że obok wątków politycznych nie pojawia się więcej scen z proradzieckiej codzienności, ale nie można tego postrzegać jako wady tekstu. (Na kilku stronach trzeba by zrobić poprawki, ale to raptem drobiazgi które umknęły korekcie i redakcji** – bez znaczenia dla odbioru całości).



„[Reportaż] nawiązuje do książki Ryszarda Kapuścińskiego Kirgiz schodzi z konia, która ukazała się pięćdziesiąt lat temu, w 1968 roku” (str. 10).

Do str. 60 (cz. I Ekshumacja i cz. II Pamięci Kaukazu) teksty poświęcone: jednemu z wielu polskich wątków w Gruzji, abchasko-gruzińskiemu intelektualiście, ludobójstwu Ormian, azerskiemu pisarzowi; reszta książki (cz. III, prawie 200 stron) dotyczy pięciu poradzieckich republik: Turkmenistanu, Tadżykistanu, Kirgistanu, Uzbekistanu i Kazachstanu (tj. narodowych tworów państwowych powstałych dzięki wewnętrznej polityce ZSRR, mających tyle sensu co republiki utworzone po rozpadzie Jugosławii). Rozdział dotyczący Kazachstanu ma zaledwie pięć stron. Kapuściński pominął w swojej książce największą ze środkowoazjatyckich republik, autor zrobił to samo – dlaczego, tłumaczy właśnie na tych pięciu stronach.

Odnośnie tytułu: „Buran to zamieć o rozmiarach kataklizmu, zimowe przekleństwo euroazjatyckich stepów [...] Ludy Azji Centralnej przeżyły buran władzy radzieckiej, ociekając w rodzinę, tradycje, religię. Od prawie trzech dekad próbują urządzić sobie życie po swojemu, ale żywioł zostawił w nich swój ślad. Odbił się zwłaszcza na krajobrazie, dzieląc jednolitą niegdyś przestrzeń na państwa narodowe. Ich granice wyznaczają zasieki, pola minowe i kolczasty drut” (str. 9).





* Lata wyjazdów do Azji Środkowej podane w tekście i tytułach podrozdziałów: 1996, 2003, 2004, 2007, 2010, 2011, 2014, 2015, 2016, 2018. (Może było ich więcej?).

** Str. 36 – tutaj pada raczej „dla naszych morderców to zemsta” – chodzi o odbiór koncertu (trochę złe tłumaczenie, z drugiej strony myśl także nieco kulawa, źle dobrane słowo); str. 124 – współczesne (współczesny); str. 134 – „ręce już nie dochodziły” (ręce?); str. 145 – opis okna jest niezrozumiały; str. 159 – że są mniejszości autor zasygnalizował już stronę wcześniej, pisząc o Uzbekach; str. 216 – Juldaszew (Jułdaszew).

Na ostatniej stronie zamieszczono kilka linijek od wdowy po Kapuścińskim, krótki tekst zachęcający do lektury, który zwykle umieszcza się na drugiej stronie okładki, albo na skrzydełkach. Jako oddana małżonka nie mówi o mężu źle, i zachwala reportaże z „Kirgiz schodzi z konia”, a także słodzi Góreckiemu. Ociera się trochę o egzaltację. Można by z czystym sumieniem w kolejnym wydaniu usunąć tę stronę.



BONUS:
Co można polecić komuś kto po lekturze „Buranu” czuje niedosyt? Pierwszą analogiczną pozycją będą „Sowietstany” Eriki Fatland, kolejną „Utracone serce Azji” Colina Thuborna (którego Górecki cytuje, co nieco znajdzie się też w jego „Cieniu Jedwabengo szlaku”). „Imperium” Kapuścińskiego – ogólnie książką bardzo dobra, a o Azji Środkowej też tam trochę jest. Dodatkowo biografia Tamerlana Marozziego – a przynajmniej te fragmenty które mają reporterski charakter.

W stylu retro: „Podróże po Azji Środkowej” generała Grąbczewskiego, oraz jego biografię napisaną przez Maxa Cegielskiego „Wielki gracz” (Górecki o niej wspomina); „Przez płonący Wschód” Goetela oraz „Wyprawę do Chiwy” Burnaby’ego. Książki Ossendowskiego, np. „W ludzkiej i leśnej kniei”. Skoro padły te nazwiska, nie można nie wymienić XIII-wiecznego globtrotera Marco Polo, Opisanie Świata które podyktował Rusticellemu z Pizy to pozycja która jest kopalnią ciekawostek (Laurence Bergreen napisał świetną biografię Włocha, w której odnosi się do tych rewelacji).

Krótkie reportaże dotyczące bezpośrednio Azji Centralnej, albo choć trochę ocierające się o ten region można znaleźć u różnych autorów specjalizujących się w byłym bloku sowieckim.

„Wielkiej gry” Hopkirka jeszcze nie czytałem. To zapewne duży błąd.

Górecki opisuje historyczne perypetie dawnego rosyjskiego Turkiestanu. A jest jeszcze chiński – to cały dzisiejszy Sinciang (Xinjiang, Nowe Kresy). Żyją tam między innymi tureccy Ujgurzy. Tereny te odwiedzał wspomniany wyżej Ossendowski, jego książki mogą być nieco męczące w odbiorze, ale zawierają obserwacje i anegdoty które robią wrażenie (zatem warto się pomęczyć). Peter Hessler poświęcił Ujgurom nieco miejsca w swoich reportażach o ChRL.

+

Wojciech Górecki o swojej książce na YouTube:
O dawnej radzieckiej Azji środkowej
https://www.youtube.com/watch?v=GezevzHEbT0

Buran. Kirgiz wraca na koń (2018) – Wojciech Górecki

Wojciech Jagielski: „Śladami Kapuścińskiego i pół wieku po Mistrzu Górecki wyrusza w podróż z Kaukazu [...] do Azji Środkowej. Opowiada o Turkmenach, Uzbekach i Kirgizach ze znamionującym jego styl znawstwem i dociekliwością uczonego, pasją podróżnika i swadą najwytrawniejszego gawędziarza” (opinia z tyłu okładki).

Tych...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Azja Centralna i Kaukaz to niedocenione rejony naszej planety. Ta mało dostępna i tajemnicza część świata skrywa wiele perełek architektonicznych, kulinarnych i kulturowych, turystów tam jak na lekarstwo, nawet porządny przewodnik o Kaukazie i Azji Centralnej nie został jeszcze napisany.

Na szczęście co chwilą pojawia się wiele genialnych reportaży o tym rejonie. Zaczynając od Ryszarda Kapuścińskiego a na Wojciechu Góreckim kończąc. Aktualnie jest on największym miłośnikiem i znawcą postsowieckiej rzeczywistości spośród polskich reportażystów. W swojej najnowszej książce – autor trylogii kaukaskiej („Planeta Kaukaz”, „Toast za przodków”, „Abchazja”) – zabiera czytelnika w podróż, podążając śladami mistrza Kapuścińskiego. „Buran. Kirgiz wraca na koń” został napisany w 50-tą rocznicę wydania zbioru opowieści „Kirgiz schodzi z konia”.

Wraz z rozpadem Związku Radzieckiego, każda z republik poszła w swoją stronę i znalazła na siebie inny pomysł. Można przypuszczać, że kraje te są do siebie podobne, ale prawda jest taka, że różni je niemal wszystko: od stosunku do Rosji i systemu politycznego, po dominującą religię i poziom rozwoju gospodarczego. Za czasów Kapuścińskiego wszystkie te państwa należały do tzw. trzeciego świata. Na początku XXI wieku sytuacja bardzo się odmienia. Bogate stolice (Baku, Aszchabad i Astana) znacznie kontrastują z obszarami wiejskimi, a azjatyckie narody skryły się w historii, tradycji, rodzinie i religii. Turkmenistan odciął się od świata zewnętrznego i prowadzi politykę neutralności. Najbiedniejszy Tadżykistan całkowicie uzależnił się od Rosji. Kirgistan (zwany czarnym łabędziem regionu) jest w tej grupie jedyną demokracją, chociaż nadal szuka swojej tożsamości. Uzbekistan jako policyjne państwo jest cały czas reformowane po śmierci prezydenta Karimowa. Z kolei Kazachstan jest największy, najbogatszy i uniknął konfliktów wewnętrznych, z którymi borykają się jego sąsiedzi.

Wojciech Górecki opowiada o każdym kraju w inny sposób. Napisał on książkę o polityce, historii, kulturze i życiu codziennym mieszkańców Kaukazu i Azji Centralnej. Opisał najważniejsze sprawy, z którymi borykają się mieszkańcy tego regionu. Ogromna wiedza na temat poszczególnych krajów oraz unikalny styl autora sprawiają, że w przejrzysty sposób ukazuje jak wygląda życie w postsowieckich republikach oraz przedstawia najważniejsze problemy trapiące azjatyckie państwa. Jedynie brakowało mi zdjęć, które w pewien sposób zaspokoiłyby moją ciekawość dotyczącą niektórych wspomnianych miejsc w książce. Stanowiłyby idealne uzupełnienie barwnych i fascynujących opisów autora.

Od niedawna Kaukaz i Azja Centralna zaczęła mnie bardzo fascynować. Odwiedziłam kilka państw tych rejonów i przyznam szczerze, że jestem całkowicie zaskoczona, w pozytywnym tego słowa znaczeniu. Kraje, takie jak Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Kazachstan, Uzbekistan, Tadżykistan, Kirgistan czy Turkmenistan są bardzo niedoceniane. Panuje powszechne przekonanie, że to dzikie i nieokiełznane rejony, gdzie niebezpieczeństwo czai się za każdym rogiem, a czort nie śpi i czyha na każdym kroku. Byłam w trzech wymienionych krajach (także solo), żyję i mam się bardzo dobrze, a niebawem wybieram się do kolejnego kraju Azji Centralnej. Moja fascynacja trwa w najlepsze, dlatego też czytam niemal wszystko na temat tych rejonów, co wpadnie mi w ręce. Aktualnie nikt tak jak Wojciech Górecki nie zna i nie jest w stanie napisać w tak przystępny sposób o Kaukazie Południowym i Azji Centralnej. „Buran. Kirgiz wraca na koń” można potraktować jako kompendium podstawowej wiedzy na temat tych krajów.

Azja Centralna i Kaukaz to niedocenione rejony naszej planety. Ta mało dostępna i tajemnicza część świata skrywa wiele perełek architektonicznych, kulinarnych i kulturowych, turystów tam jak na lekarstwo, nawet porządny przewodnik o Kaukazie i Azji Centralnej nie został jeszcze napisany.

Na szczęście co chwilą pojawia się wiele genialnych reportaży o tym rejonie....

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Ciekawa, dobrze napisana pozycja. Żal tylko, że podobnie jak u Kapuścińskiego zabrakło tutaj Kazachstanu.

Ciekawa, dobrze napisana pozycja. Żal tylko, że podobnie jak u Kapuścińskiego zabrakło tutaj Kazachstanu.

Pokaż mimo to

Od pierwszych stron wciągnęła mnie historia z polskim wątkiem w Gruzji. Wzruszyła mnie kirgiska staruszka - szczęśliwa po 108 latach swojego życia. W "Burane" świetnie widać, że Górecki zna region, bywał tam nie raz i potrafi przyglądać się jego mieszkańcom. Czytając nie miałam poczucia, że Autor ślizga się tylko po powierzchni, jak to się w wielu reportażach zdarza, szczególnie tych o dość egzotycznych miejscach - autorzy chyba czasem wychodzą z założenia, że czytelnik i tak nie był, to zachwyci go byle co. Górecki nie wychodzi. No i ogromny plus dla Czarnego za dobre spolszczenia, tak niestety rzadkie w wydawanych w Polsce książkach.

Od pierwszych stron wciągnęła mnie historia z polskim wątkiem w Gruzji. Wzruszyła mnie kirgiska staruszka - szczęśliwa po 108 latach swojego życia. W "Burane" świetnie widać, że Górecki zna region, bywał tam nie raz i potrafi przyglądać się jego mieszkańcom. Czytając nie miałam poczucia, że Autor ślizga się tylko po powierzchni, jak to się w wielu reportażach zdarza,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Za mało reportażu. Za dużo historii.

Zaburzenie balansu między reportażem, a elementami historycznymi (czy też szerzej faktograficznymi) pozbawiło Buran kameralnego klimatu, którym przesycony był cykl o Kaukazie. Stało się tak, bo w nowej książce Wojciech Górecki odszedł od relacjonowania swoich przeżyć z tubylcami i przechodzenia dopiero od tego do ogółu na rzecz opisu dziejów byłych republik ZSRR. Co prawda autor oddawał co rusz coraz to innym osobom głos, ale ta ruletka postaci mających zdanie czy dwa do powiedzenia, wprowadzała tylko chaos. W efekcie książka straciła walor intymności, a stała się suchym zapiskiem o narodach Azji Centralnej. Co więcej złe wrażenie wywarła również wprowadzająca historia Dagny, która nie miała żadnego związku z dalszą częścią opowieści.

Z wielkim bólem zmęczyłam nowy reportaż Góreckiego. Nie polecam. O ile lepiej zagłębić się w tryptyk autora o Kaukazie.

Za mało reportażu. Za dużo historii.

Zaburzenie balansu między reportażem, a elementami historycznymi (czy też szerzej faktograficznymi) pozbawiło Buran kameralnego klimatu, którym przesycony był cykl o Kaukazie. Stało się tak, bo w nowej książce Wojciech Górecki odszedł od relacjonowania swoich przeżyć z tubylcami i przechodzenia dopiero od tego do ogółu na rzecz opisu...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Pięćdziesiąt lat po znakomitej książce Ryszarda Kapuścińskiego „Kirgiz schodzi z konia” Górecki, reporter, podróżnik, znawca tematyki Azji Centralnej i Kaukazu, opublikował świetne podsumowanie, zarówno reportażu Kapuścińskiego, jak i własnej trylogii kaukaskiej („Planeta Kaukaz”, „Toast za przodków” oraz „Abchazja”). „Buran” to prawdziwa gratka dla osób, które interesują się zawiłościami geopolitycznymi i historycznymi regionu oraz dla tych, którzy planują podróż w tamte rejony globu.

Górecki ma wyjątkowy talent do łączenia faktografii historycznej z elementami historii mówionej i przekazów, pochodzących od świadków omawianych wydarzeń. W zalewie prac nowej generacji reporterów, nastawionych głównie na wywołanie emocjonalnego efektu a niekończenie na prezentację omawianego problemu w szerszym kontekście społecznym bądź politycznym, książki Góreckiego wyróżniają się znacząco. Autor nie udziela się w tekście, jest niemym obserwatorem, pozwala faktom przemówić. Sposób, w jaki to czyni, zasługuje na uznanie – pomimo ciężaru gatunkowego, pisze lekko, potoczyście, niczym historyczną gawędę, nie pozbawioną jednak solidnego, historycznego sznytu.

Nie muszę wspominać, że ostatnie trzydzieści lat dla państw Azji Centralnej i Kaukazu pełne było politycznych przepychanek, społecznych niepokojów i krwawych konfliktów zbrojnych. Każde z omawianych państw ma za sobą odmienne doświadczenia a proces nabywania tychże doświadczeń i wyciągania dalszych wniosków cały czas trwa. Dzięki lekturze „Buranu” problemy trapiące Armenię, Kirgistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Azerbejdżan i pozostałe byłe republiki radzieckie, stają się dla czytelnika bardziej transparentne a migawki telewizyjne, znane nam z ekranów, nabierają nowego, bolesnego kształtu. Doskonały, klasyczny w formie reportaż.

Pięćdziesiąt lat po znakomitej książce Ryszarda Kapuścińskiego „Kirgiz schodzi z konia” Górecki, reporter, podróżnik, znawca tematyki Azji Centralnej i Kaukazu, opublikował świetne podsumowanie, zarówno reportażu Kapuścińskiego, jak i własnej trylogii kaukaskiej („Planeta Kaukaz”, „Toast za przodków” oraz „Abchazja”). „Buran” to prawdziwa gratka dla osób, które interesują...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Świeżo po przeczytaniu typowo literackiego reportażu Rejmer zabrałem się za najnowszy zbiór reportaży Góreckiego. Dwa różne światy. W Buranie na pierwszy plan wychodzą fakty, analizy geopolityczne, historia regionu. Brak tu literackiego języka i barwnych porównań (co jest zaletą, a nie zarzutem!), w zamian otrzymujemy solidną porcję wiedzy podaną w bardzo przystępny sposób.

Na kolejnych stronach książki wędrujemy po Azji Centralnej, przemierzając po kolei kraj za krajem. Niezwykle odpowiada mi styl autora. Krótkie, zwięzłe zdania. Ciekawe komentarze i spostrzeżenia. Bez nadęcia, bez stawiania reportera w centrum wydarzeń. Na wyróżnienie zasługuje fragment o Turkmenistanie, choć trochę niesprawiedliwa to ocena, bo zawsze najbarwniejsze i najbardziej wstrząsające historie to te, w których opowiadamy o absurdach i o kulcie jednostki.

Na koniec zarzut. Dwie strony o Kazachstanie na koniec nie były potrzebne. Skoro zabrakło czasu, czy miejsca, by napisać więcej, można było ten kraj na koniec pominąć. Ośmielę się powiedzieć, że pobieżne wypunktowanie tematów trochę nie przystoi temu wyśmienitemu zbiorowi. Liczę, że Wojciech Górecki znajdzie czas i chęci i książka o Kazachstanie powstanie, daje nam na to w końcu nadzieję.

Świeżo po przeczytaniu typowo literackiego reportażu Rejmer zabrałem się za najnowszy zbiór reportaży Góreckiego. Dwa różne światy. W Buranie na pierwszy plan wychodzą fakty, analizy geopolityczne, historia regionu. Brak tu literackiego języka i barwnych porównań (co jest zaletą, a nie zarzutem!), w zamian otrzymujemy solidną porcję wiedzy podaną w bardzo przystępny sposób....

więcej

mniej

Pokaż mimo to